Gemi tahrik sistemleri, donanma teknolojileri açısından son derece hassas bileşenlerdir, değerleri ve öncelikleri silah sistemlerinden de elektroniklerden de çok daha yüksektir. Bu sebeple bağımsız ve güçlü bir donanma teşkil edebilmek ancak bu alanda gerçek bir yeterliliğe sahip olmakla söz konusu olabilir ve bu şart sağlanamadıktan sonra gerisi ancak kuru bir hikâyeden ibâret kalır.

Bu açıdan bakıldığında Türkiye'deki motor hikâyelerinin neden daima çok acayip bir seyir izlediği de dolaylı yoldan ama kolayca anlaşılabilir. Geçmişin yeterli miktarda ibretlik numune barındırıyor olması bir yana, bunlardan ibret almak konusunda ciddi bir sıkıntı içinde olduğumuzdan dolayı, yakın gelecekte neler olacağı da hâlâ bulanıktır fakat aynı zamanda önümüzdeki birkaç yıl içinde görüntü tamamen berraklaşacak gibidir.

Ortaya çıkacak durumun; gerçek anlamda bağımsız bir Türkiye için vazgeçilmez bir ihtiyaç olan Milli Türk Donanmasının, yaklaşık iki asır sonra yeniden doğuşunu mu sağlayacağı, yoksa köklü düzenin eskisi gibi devam mı edeceği şeklinde sonuçlanacağını tam olarak kestirebilmek bugün için mümkün görünmüyor, her ne kadar karamsar taraf şimdilik oldukça ağır basıyor olsa bile, çıkmadık candan umut kesilmez...

Tabii yukarıdaki meselenin kapsamı son derece geniş ki bunların bir bölümüne geçmişte değinilmeye çalışmış, âcil ihtiyaç duyulan bâzı köklü çözüm önerileri kısaca ele alınmıştı. Bununla birlikte şimdi lâfı fazla uzatmadan çok daha dar çerçevede olsa da aynı zamanda bizim açımızdan son derece hasas olması gereken güncel bir konu kısaca değerlendirilecek.

Türkiye MİLGEM projesinin başarısına bağlı olarak önemli ilerlemeler sağlayabilir hâle gelmeye başladı, yine de bunun yeterli olmadığı aşikârdır. Pakistan'a yapılan Milgem satışından sonra kısa süre önce Ukrayna ile de dört gemilik bir satış anlaşması imzalandı ve buradaki konu da temel olarak Ukrayna merkezli olacak.

Ukrayna Gaz Türbini tasarımı ve üretimi konusundan köklü bir geçmişe ve yeteneğe sahiptir ve günümüzde Zorya-Mashproekt adıyla faaliyet gösteren şirket gemi gaz türbinleri alanında Rolls-Royce (İngiltere) ve GE (ABD) ile birlikte Dünya üzerindeki üç büyük oyuncudan biridir. Bu konuyu beş sene kadar önce [3] ele almıştık ki ayrıntıları merak edenler oraya da göz atabilir.

Ukrayna kendi Milgemleri üzerinde, doğal olarak, kendi tahrik sistemlerini kullanmak istediğini açıkladı, diğer taraftan bizim tarafın mevcut Alman-Amerikan tahrik sitemini değiştirmeye pek istekli olmadığı konuşuluyor. Oysa Türkiye'nin daha en başından Ukrayna ile işbirliğine gidip kendi gemileri üzerinde de çoktan Zorya-Mashproekt türbinleri kullanmaya başlamış olması gerekirdi fakat içerideki mücadele bugüne kadar dâima muhipler tarafından kazanıldı. Üstelik son zamanlardaki bütün yaşananlara rağmen, daha geçtiğimiz İdef fuarında, gelecekte de LM2500 kullanılmaya devam edileceğinin işâretleri TEI yetkileri tarafından verildi, inanılmaz!

Biz yine de Ukrayna'ya odaklanalım. Uzun zaman önce başka hesaplarda kullanılmak amacıyla TCG Heybeliada'nın endazesi, yalnızca açık-kaynaklarda yayınlan veriler kullanılarak tersine mühendislikle elde edilmişti. Şimdi Ukrayna motor seçeneklerini değerlendirmek amacıyla bu veri üzerinden Milgem'in güç eğrisi hesaplanabilir ve bu maksatla kullanılabilirdi. Sonuç hemen aşağıdaki resim üzerinde görüldüğü gibi oldu.

Resim.1) MİLGEM güç eğrisi ve çeşitli motor seçenekleri ile sağlanabilecek sürâtler.
Açıklamalar hemen aşağıda yapılacak.

Bilindiği üzere Heybeliada Sınıfı ilk Milgem'ler üzerinde (ve İstanbul Sınıfı ikinci Milgem'ler üzerinde de) "Bileşik Dizel ve Gaz Türbini" CODAG tahrik sistemi kurgulanmıştır ki bir adet GE LM2500 ve iki adet MTU 16V595TE90 ile toplam 31.636kW güç üretebilir. Şimdi [Resim.1] üzerindeki Heybeliada Sınıfı gemilerin güç eğrisinden hareketle mevcut durum ve birkaç Zorya-Mashproekt seçeneği kısaca değerlendirilebilir:

• [ Milgem/CODAG ] Yukarıda ayrıntıları verilen mevcut tahrik sisteminin azamî gücünde ulaşılabilecek seyir sürati.
• [ Zorya M27/COGAG ] Zorya tarafındnan geçmişte üretilmiş M27 tanımlamalı "Bileşik Gaz Türbini ve Gaz Türbini" tahrik sistemi ile elde edilebilecek sürât. Bu altyapı çapraz bağlı; iki adet UGT15000 ve iki adet UGT6000 olmak üzere toplam dört gaz türbininden müteşekkildir.
• [ 1 ] Tek dizel (MTU 16V595TE90) ile azamî sürât.
• [ 2 ] Çift dizel (MTU 16V595TE90) ile azamî sürât.
• [ 3 ] Sâdece gaz türbini [LM2500] ile azami sürât.
• [ 4 ] M27 için tek UGT6000 gaz türbini ile azami sürât.
• [ 5 ] M27 için Tek UGT15000 gaz türbini ile azami sürât.
• [ 6 ] Mevcut Milgem tahrik sisteminde yalnızca LM2500'ün değiştirilmesi durumunda sâdece tek UGT25000 gaz türbini ile ulaşılabilecek azamî sürât.

Farklı bileşen ve dizilişlerle seçenekler çeşitlendirilebilir ama şimdilik bu kadarı yeterli sayılır. Milgem üzerindeki Renk dişlikutusunun boyutlarını ve ağırlığını elde edemediğim için tahrik sistemlerinin toplam ağırlık karşılaştırmasını henüz tamamlayamadım.

Hemen aşağıdaki çizelge üzerinde ise yukarıda tanımlanan motor seçeneklerin yakıt tüketimi açsından bir karşılaştırması görülebilir.

Çizelge.1) TCG Heybeliada gövdesi temelinde farklı tahrik bileşeni seçenekleri ile sakin suda 24 saat kesintisiz seyir ile alınabilecek yol ve yakıt tüketimleri.
En ilgi çekici karşılaştırma 2 x MTU 16V595TE90 ve 1 x Zorya UGT6000 arasında, dişlikutularının ve pervanelerin nitelikleri bir tarafa, 21mil civarında tek UGT6000'in çift MTU'ya nazaran daha sessiz bir seyir sağlayacağı rahatlıkla beklenebilir. Diğer taraftan bunun gibi daha yüksek bir iktisâdî sürât için yumrubaşın eniyilemesi tekrar yapılarak verim artışı da sağlanabilir.

Milgem üzerinde Zorya-Mashproekt türbinlerinin kullanılabilmesi ve iyi sonuçlar alınabilmesi kolayca mümkün. Seçenekler çok fazla örneğin sâdece LM2500'ü UGT25000 ile değiştirmek de düşünülebilir, bütün tahrik sistemini de...

Doğrusunu söylemek gerekirse böyle bir seçeneğin hiç değerlendirilmemiş ve hâlâ değerlendirilmiyor olmasının tek sebebi siyâsidir, aslında bu kelime tabii ki durumu tam olarak tanımlayamıyor, yalnızca daha başka bir kelime kullanmak istemedim. Neyse, merak edenler LM2500 ile UGT25000'inin kısa bir karşılaştırmasını da inceleyebilirler:

Çizelge.2) GE LM2500 ve Zorya UGT25000 temel niteliklerinin karşılaştırılması.
Yeşil hücrelerdeki veriler tahminîdir!

Resim.2) GE LM2500 ve Zorya-Mashproekt UGT25000 gemi gaz türbinlerinin sağlayabileceği azamî güçlerin hava sıcaklığına göre değişimleri.

İnanılmaz bir hızla büyümekte olan Çin donanmasının suüstü unsurları Tip052 ile başlayan ve Tip055'le devam eden süreçte Ukrayna kökenli UGT25000 ile böyle bir ivme yakalayabilmiştir. Tasarıma eklendiği iddia edilen ara-soğutma ile [Resim.2] üzerinde görülen temel UGT25000 yüksek sıcaklık performansını belirgin şekilde iyileştirildiği söylenmektedir ve Tip052'lerin [Resim.3] Batı Hint Okyanusundaki görevlerinde ciddi bir sıkıntı yaşamadıkları göz önüne alınırsa bu durum doğru olabilir. Diğer taraftan aynı bölgeye giden İngiliz Tip45 muhriplerinin tahrik sistemleri sıcacık hava sebebiyle çok ciddi sorunlar yaşamıştı.

Resim.3) Çin'in Tip052 fırkateynlerinde CODOG tahrik sistemi bileşeni olarak; iki adet Almanya lisansı altıdan üretilmiş dizel ile birlikte iki adet Ukrayna lisansı altında üretilmiş UGT25000 gaz türbini kullanılmaktadır.

UGT25000'in işletme maliyetinin LM2500'den belirgin şekilde düşük olması da söz konusudur, her ne kadar açık-kaynak veriler bu durumu tam olarak değerlendirebilmek için yeterli olmasa da.

Bu arada, lisans altında LM2500 üreticisi olan Hindistan bile Zorya-Mashproekt tahrik sistemleri tedariğine günümüzde de düzenli olarak devam etmektedir.

Geçtiğimiz ay içinde Zorya-Mashproekt bir süredir üzerinde çalıştığı UGT32000'in sivil sürümünün duyurusunu yaptı ve 32MW (43.000hp) deniz sürümünün çalışmalarının devam ettiğini açıkladı ki bu motorun ilk müşterisi Çin'dir. Ayrıca 45MW (60.350hp) daha güçlü bir türbinin geliştirme çalışmaları devam etmektedir.

Türk Donanmasının tahrik sistemleri konusunda bağımsızlığını kazanması hayâtî bir meselesidir. Bunu iki kola ayırmak gerekir; kısa vade ve orta vade olarak. Kısa vadede kendi gemi tahrik türbinlerimizi (30MW+) geliştirebilmemiz mümkün değildir. Orta vade için bu hedefe odaklanmalıyız fakat kısa vade ne olacak?

Acil çözülmesi gereken sorun budur. Bu arada muhtemel bir MMU motoru milli olarak geliştirilip üretilebilse bile bundan türetilecek bir gemi gaz türbini ancak 15MW sınıfından olabilir ki gelecek nesil donanma ihtiyaçlarımız açısından fazlasıyla küçük kalacaktır! Böyle bir beklenti ile tuzağa çekilip ciddi bir zaman kaybetmekten sakınmak gerekir. Gemi gaz türbini geliştirmenin ne kadar zorlu olduğunu anlayabilmek için Hindistan'ın KMGT hikâyesi ilgi çekici bir örnek olabilir.

İstanbul Sınıfı ve sonrası, bilhassa TF2000 için elimizdeki "yegâne" uygun seçenek Zorya-Mashproekt'tir, ne GE, ne de Rolls Royce değil. Türkiye'nin elinde Ukrayna seviyesinde bir gaz türbini yeteneği mevcut değil, Ukrayna'nın elinde ise bizim elimizdeki denizcilik yeteneği mevcut değil, gerçekten ciddi bir işbirliği ile bu iki yetenek birleştirilebilirse her iki taraf da kazançlı çıkacaktır. Öncelikle Türk Donanmasının geleceği açısından, diğer taraftan üçüncü ülkeleri de doğrudan etkileyebilecek şekilde çok önemli gelişmelerin önünün açılması yönünden ve tabii Ukrayna açısından.

Son olarak motor konusunun içinde kaybolan çok önemli bir husus daha var: Dişlikutusu. Bir savaş gemisinin ihtiyaçlarına uygun nitelikte ve yeterlilikte dişlikutuları tasarlayıp üretebilmek teknolojik açıdan dizel motorlar ile gaz türbinlerinin arasında bir noktada kabûl edilebilir, velhâsıl son derece güç bir konudur. Türkiye bu alanda da günümüze kadar çâresiz bırakılarak nemçelilere mahkûm edilmiştir. Diğer taraftan Zorya-Mashproekt'in gaz türbinlerine ilâve olarak bu sahada da çok önemli seviyede tecrübe ve birikime sahip olması, içimizdeki kimilerini çok rahatsız etmektedir!

Şurası açıktır ki Batının önünde diz çökmeden TF2000 inşa etmek istiyorsak elimizdeki tek gerçekçi seçenek UGT32000'dir! Aslında önemli bir seçenek daha vardı ama ülke içindeki mekanizma 2018 içinde onları kolayca tepeleyiverdi...