Bugün için Dünya askeri liginde oynayan ülkelerin/milletlerin yerini belli eden temel değişkenlerden biri de sahip oldukları denizaltıların nitelikleri ve bu teknoloji alanındaki yapabilme bilgileridir ki kendi nükleer tahrikli denizaltılarını tasarlayıp inşa edemedikçe birinci lige çıkabilmek mümkün değildir. Bu sebeple oyunun gerek sahada, gerekse saha dışında nasıl oynandığını incelemek faydalı olabilir. Tabii asıl meselemiz bu hikâyelerden Türkiye açısından çıkartılması gereken dersler olsa gerektir.

Bu bağlamda peş peşe birkaç yazı ile muhtelif ülkelerin atom denizaltısı maceraları kısaca ele alınacaktır ama konular ABD, Rusya gibi bilindik oyuncuları değil de pek bilinmeyen oyuncuları kapsayacaktır. O zaman İtalya'nın macerası ile başlayalım.

Resim.1) İtalyan Donanmasının, orta menzilli balistik füze taşıması öngörülen hayaline ait, Venedik Deniz Müzesinde de sergilenen taslak tasarım, 1960'lar. Aslına bakılırsa açıkça Corç Vaşington (SSBN 598) sınıfına ait bir çizim.

1942'de Şikago Üniversitesi'nin tahsis ettiği bir spor salonunda, İtalya'da doğup yetişmiş olan mâlûm fizikçinin önderliğindeki kırk - elli kadar bilimadamının gerçekleştirdiği bir deneyde [4] kurulan CP-1¹ tanımlamalı ahşap temelli nükleer reaktör ile birlikte Atom Çağı olarak adlandılabilecek yepyeni bir dönem de başlamış oldu.

10 Şubat 1947'de İtalya, savaşı kazanan taraflar ile nihâi barış anlaşmasını imzaladı, bu anlaşmanın 51.maddesi ile diğer bâzı silah sistemleri yanında atom silahlarını geliştirmeyeceğini de kabûl etti. İki sene sonra, 4 Nisan 1949 tarihinde Vaşington Antlaşmasının imzalanmasıyla kurulan NATO'nun ilk oniki üyesinden biri olduktan sonra ise kendine biraz daha rahat bir oyun alanı elde etmiş oldu. 14 Mayıs 1955'de Varşova Paktının kurulması ile oluşan ortam da İtalya'nın elini biraz güçlendirecek gibiydi, en azından kâğıt üzerinde.

20 Ekim 1954'de İtalyan toprakları üzerine ABD nükleer silahlarının yerleştirilmesine izin veren bir anlaşma, İtalya Başbakanı Mario Scelba ve ABD Büyükelçisi Clare Booth Luce tarafından imzalandı. Aslına bakılırsa imzayı atanların ünvanları da şartları ifâde ediyor. BIA² olarak adlandırılan bu gizli anlaşma asla meclis onayına sunulmayacaktı.

Muhtemelen söz konusu anlaşmayı daha kolay kabûl ettirebilmek için, İtalyan Donanması dâhil çeşitli alanlarda, iki ülke arasında kapsamlı işbirliği ortamı oluşturulacağı yönünde sözler verilerek, uygun bir izlenim de oluşturulmuştu ki bu heves donanma içindeki heyecanı da ateşleyiverdi...

Resim.2) Marconi Sınıfı ilk İtalyan atom denizaltısı hayaline ait, Venedik Deniz Müzesinde de sergilenen taslak tasarım, 1960'lar. Aslına bakılırsa açıkça Skipjack (SSN 585) sınıfına ait bir çizim.

Böylece 1956'da CAMEN³ kuruldu. Bu isim; Nükleer Enerjinin Askeri Uygulamaları Merkezi, adıyla Türkçeye çevrilebilecek italyanca ifâdenin kısaltılmasıdır. 1950'lerin ikinci yarısında yoğun bir şekilde çalışmaya başlayan kurumun iki temel hedefi vardı;

1. Deniz uygulamaları için nükleer tahrik sistemlerinin
2. Stratejik nükleer silahların

geliştirilmesi. Faaliyetler oldukça gizli yürütülüyordu, kurumun varlığının resmî olarak açıklanması bile ancak faaliyete geçtikten altı sene sonra gerçekleşti.

Bu kurum 1985'de CRESAM⁴ adıyla yeniden düzenlendi ve 1994'de de CISAM⁵ adıyla bugünkü yapısına kavuştu, 1998'den itibâren de İtalyan Deniz Kuvvetleri tarafından idâre edilmektedir ve hâlen faaliyetini sürdürmektedir.

Resim.3) Marconi Sınıfı kavramsal tasarım çalışmasına ait bir kesit modeli. Bu denizaltı ABD'nin Skipjack Sınıfını temel alsa da ~6m daha uzun olması öngörülüyordu ki bu resim göz önüne alındığında, İtalyan çözümünde söz konusu uzatmanın kuleden başa doğru yapılmış olduğu söylenebilir.

1945-50 arasında ABD'de gerçekleştirilen 58 Serisi havuz deneyleri [5] ile elde edilen veriler denizaltı tasarımında çok köklü değişikliklere sebep oldu ki hemen akabinde inşa edilip 1953'de denize indirilen bir teknoloji geliştirme aracı olan AGSS-569 (Albacore) [6] adlı denizaltının da söz konusu verileri doğrulaması neticesinde, Albacore'un hidrodinamik tasarımını temel alan iki yeni denizaltı sınıfının inşası 1956'da başlatıldı:

1. Barbel Sınıfı konvansiyonel denizaltılar; üç sene içinde üç araç inşa edildi.
2. Skipjack Sınıfı nükleer denizaltılar; beş sene içinde altı araç inşa edildi.

İtalya'nın Nato'ya girmesiyle ABD-İtalya arasında imzalanmaya başlanan bir dizi gizli ikili anlaşma ile birlikte, İtalyanlar kısa sürede atom denizaltılarına sahip olabileceklerine ciddi ciddi inanmaya başladılar. İlk safhada; Guglielmo Marconi (S-521) ve Enrico Toti (S-522) olarak adalandırılan iki adet nükleer hücum denizaltısının ve devamında da iki adet orta menzilli nükleer başlıklı balistik füze taşıyan atom denizaltısının inşa edilmesi öngörülüyordu.

Marconi sınıfı olarak adlandırılacak ilk aracın tasarımı 1957'de tamamlandı, fakat şunu belirtmek gerekir ki dönem itibârı ile İtalya'nın elinde bu tür bir tasarımın altından böylesine kısa bir zamanda kalkabilecek altyapı mevcut değildi. Bu veriler ışığında dikkât çeken başlıca olay hemen aşağıdaki [Resim.4] üzerinde görülebildiği üzere 1957'de temsilî olarak ilk denizaltının inşasının başlatılmış olmasıdır.

Resim.4) Marconi sınıfı ilk İtalyan atom denizaltısının çalışmalarını kamuoyuna sunmak için hazırlanan temsilî ilk kemere, 1957.

1959'da dönemin savunma bakanı Giulio Andreotti hükümetin Marconi programını onayladığını resmen açıkladı. Aslında ~6m uzatılmış bir Skipjack tasarımından ibâret olan Marconi, bir bütün olarak zaten tamamen ABD kökenli bir araçtı ve hâliyle üzerindeki en önemli bileşen olan nükleer tahrik sistemi de 30MW ısıl gücündeki ve 15.000shp sağlayan bir Westinghouse S5W idi ki sözde teknoloji transferi ile İtalya'da CAMEN tarafından inşa edilecekti...

Kurulan tezgâh 10-15 sene kadar sürdürülerek, İtalyanların istedikleri teknik destekleri göreceğine inandırılması, bu kaldıraç ile bölgedeki ABD çıkarlarının sağlama alınması ve sonunda italyanların devamlı olarak avucunu yalamasıyla kendini tekrar eden bir süreç oluştu. ABD'nin İtalya'ya nükleer teknolojinin hiçbir alanında ama bilhassa denizaltı alanında asla gerçek destek vermeye yanaşmayacağı açıkça ortada olmasına rağmen, düzen çok iyi işlemişti.

Mesela 1822'de(!) ABD, Batı Akdeniz'in merkezinde, Sardunya bölgesindeki La Maddalena'da bir deniz üssü kurmak için yer talep etmiş ama bu hedefine ulaşamamıştı. Fakat tam 150 yıl sonra, 1972'de La Maddalena'da üs kurma izni İtalyanlar tarafından ABD'ye verildi.

Aslına bakılırsa ~1955-1965 arasındaki dönemde, ikili anlaşmalar ve verilen sözler ile, nükleer denizaltı yaptık - yapıyoruz - yapacağız gibi asla gerçekleşmeyecek sahte hedefler vasıtasıyla elleri güçlendirilerek İtalya içinde mutlak bir hâkimiyet kurmaları sağlanan, Natocu olarak tanımlanabilecek kitle ile İtalya yumuşak bir şekilde içeriden fethedildi ki nükleer denizaltı macerası da bir süre bu oyunun baş rolünü oynadıktan sonra, sistemin hâkimi olanlar tarafından zaten gündemden düşürülecekti. Bu konunun Gladio boyutu yanında diğer ilginç yan ürünleri olarak; İtalya'nın yine nükleer tahrikli suüstü gemisi, başlangıçta başarıyla ilerleyen orta menzilli balistik füze çalışmaları vs. de söz konusu olmakla birlikte mevzu daha fazla uzamasın.