Kemere

Ferromanyetik malzemelerin bir manyetik alan etkisi altındayken gösterdiği mekanik davranışlar ve özellikler oldukça geniş uygulama sahalarına yayılmış çalışma alanları oluşturur. Mesela 1842'de James Joule Nikel üzerinde araştırma yaparken bu maddenin manyetik alana mâruz kaldığında şekil değiştirdiği fark etmişti.

Manyetobüzülme olarak adlandırılan bu davranış, yaklaşık yüz yıl sonra günümüzün temel sonar malzemeleri olan piezoelektriklerden önceki nesil sonar ayna ve hidrofonlarının geliştirilmesinde kullanılmıştır, mesela Türk Deniz Kuvvetleri tarafından hâlâ kullanılmakta olan antika Mk-37 torpillerinin sonarlarında olduğu gibi. Yine de burada konumuz sonarlar değil.

Denizaltı dizelleri konusa sıcağı sıcağına devam edebiliriz ama bu bölüm herkese değil de meraklısına hitap edebilecek gibi görünüyor. Hâlâ konunun teknik ayrıntılarına girilmeye başlanmayacak bunun yerine birkaç güzel vidyo daha, hepsi bu. Aşağıdaki motor çalıştırma vidyolarından:

İlk ikisi; Birinci Dünya Savaşı döneminde Alman UB-III denizaltıları tarafından kullanılan "MAN S6V35" motoruna aittir.

Üçüncüsü; İkinci Dünya Savaşı döneminde Alman denizaltıları tarafından kullanılan motor modellerinden olan "MWM RS 34S"ye aittir. Aslında bu savaş dönemi için akla ilk gelen denizaltı olan Tip VII'ler üzerinde kullanılan MAN MLV 40/46'yı çalışırken görmek de iyi olurdu ama bulamadım, yine de Das Boot'u izlerseniz onu da görebilirsiniz.

Dördüncüsü; yine İkinci Dünya Savaşı döneminden ABD denizaltıları üzerinde kullanılan başlıca iki ana makina türünden biri olan "Fairbansk-Morse 38 D81/2" motorudur.

Bâzen ele alıncak konulara temelden başlamak daha iyi olur ve bu da tam o türden bir içerik sayılabilir. İşe hemen aşağıdaki, 1942 tarihli ve birbirinin devamı sayılabilcek iki güzel vidyo mevcuya giriş için pek şahanedir desek yanlış olmaz.

İkinci Dünya Savaşı döneminde ABD denizaltılarında kullanılan Fairbanks-Morse [1] üretimi dizellere yönelik verilen eğitimlerin birer parçası olarak hazırlanan bu vidyolar vasıtasıyla; genel anlamda dizel motorlar hakkındaki temel kavramlar anlaşılmaya başlanacağı gibi, iki zamanlı motor nedir, dört zamanlı motor nedir, söz konusu motorların bileşenleri hangileridir ve bu bileşenlerin özellikleri nelerdir vesaire gibi önemli mevzular kolayca anlaşılabilir ve öğrenilebilir:

Önceki yıllarda; Milli Denizaltı, kısa adı ile MİLDEN bağlamında bir takım önemli konulara kısaca değinmeye çalışmıştık. Söz konusu proje ülkede yürütülmekte olan bütün projeler içinde hem teknolojik olarak en zorlusu, hem de stratejik açıdan ülkenin bekâsı için en önemlisi olduğundan bunu yapmaya bir süre daha devam etmekten zarar gelmez denilebilir. Bu kez meselenin son derece alengirli açılarına temas etmek gibi bir niyet yok, yalnızca bâzı temel teknik ayrıntılardan bahsedilecek.

Hızlıca konuya girersek, MİLDEN üzerinde bulunması, uygulanması, kullanılması "kesinlikle" şart olan, "asla vazgeçilmemesi" gereken tasarım çözümleri, bileşen ve teknolojileri sıralamakla başlayalım:

Son konuya sıcağı sıcağına biraz devam edelim. Burada ilk olarak eldeki gelecek nesil kavramsal muhrip tasarımı olan Baybars ile TCG Anadolu'nun hârici görünüşleri ve boyutları tek bir resim üzerinden karşılaştırılacak ki böylece hem bu hususlarda laf etme ihtiyacı ortadan kalkacak, hem de içerik muhtemelen daha kolay anlaşılır olacak.

İkinci olarak ise yine tek bir resim ile Baybars kavramlal tasarımının ilk döngüsü olan taslak-1.0 için öngörülen temel bâzı bileşenler kısaca tanıtılacak, mecburen birkaç cümle açıklama ile birlikte.

En azından son bin yıl için, denizler üzerinde hâkimiyet sağlayamayan milletler Dünya üzerinde asla söz sahibi olmadılar, hatta kendi küçük çöplüklerinde bağımsız kalabilmeleri bile mümkün olmadı. Zaman zaman karalar üzerinde hızlı ve büyük askeri başarılar elde edebilseler bile bunlar, kaçınılmaz olarak, ancak saman alevi hükmündeydi.

Söz konusu hâkimiyeti sağlayabilmek için birinci sırada gelen ihtiyaç iyi denizcilere sahip olmaktır. İkinci sırada ise iyi gemilere sahip olmak gelir ve bunu sağlayabilmek de uygun mühendislik ve teknoloji altyapısına sahip olmayı gerektirir. Toplamda çok geniş ölçekli insan temelli yeteneklere ihtiyaç duyan bütün bu mekanizma hem kurgulama, hem de işletme açılarından son derece hassas ve karmaşıktır.

Aslında bu konuyu ve bağlantılılarını çeşitli zamanlarda defalarca ele almışlığımız vardı, örneğin; burada, şurada, falanda veya filânda gibi ama yine de geçtiğimiz ay İspanya'dan gelen açıklamalarla meselenin artık daha fazla gizlenememesi ve nihâyet mâlûmun ilân edilmesiyle, durum bizi de doğrudan doğruya ilgilendirdiğinden, bir kez daha ve dahi tamâmen anlamsızca da olsa, ele alınabilir hâle geldi.

Yukarıdaki bağlantılarda bahsedilen veriler, resimler ve ayrıntılar burada boşu boşuna tekrar edilmeyeceği için aşağıya devam etmeden önce onlara dikkâtlice göz atmak tavsiye edilir, aksi taktirde yazının devamı doğru olarak anlamak pek mümkün olamayabilir...

Kabaca iki yıl kadar daha bu Dünya'da oyalandıktan sonra önceki mevzuya biraz daha devam etme imkânı ortaya çıktı. Geçen hafta gibiydi, izlediğim ilgi çekici bir vidyo vasıtasıyla TUSAŞ motor sanayii tarafından geliştirilmekte olan TF6000 adlandırmalı turbofan motorundan da haberdar oldum. Bu belki de eski bir havâdisti ama yine de benim için yeniydi.

Söz konusu motor tabii ki bir uçak motoru ve temel olarak herhalde Hürjet için geliştiriliyor olsa gerek ama endişe etmeyin havacılık alanına girecek değiliz ; ) ve fakat bu haber en az havacılar kadar denizcileri de ilgilendiriyor ve Türk Hava Kuvvetleri için ne kadar önemliyse, Türk Deniz Kuvvetleri için de en az o kadar önemli olmalı...

Tam çeyrek asır önce bu yazının taslağı çoktan hazırdı ve gidişata bakıldığında sitede ele alınacak ilk konulardan biri olacaktı ama özel bir sebeple iptâl edilmesi gerekti. İki hafta kadar önce genç bir arkadaşla yazışırken aynı konu bir şekilde içeriğe dâhil olunca, yaşanan bu küçük gecikmeden sonra meseleyi tamamlamak artık iyi olur gibi görünüverdi.

Resim.1) Bir Reşadiye - Göcek seyri esnasında Marmaris - Rodos arasında orta suda kayığımıza eşlik eden küçük bir kısa burunlu yunus (delphinus delphis) sürüsündekilerden biri, 26 Mayıs 2013, 13:16:34.

Aslına bakılırsa zaman zaman bu konulara giriş mâhiyetinde bâzı ipuçları da verilmişti, örneğin buradaki gibi. Şimdi de biraz daha ayrıntıya inilebilir ki böylece gençler için ufuk açıcı bir etki oluşmasında belki bir nebze olsun katkı sağlanabilir.

Denizaltılar üzerinde nükleer tahrik sistemlerinin kullanılmaya başlanmasıyla oluşan yarış ortamında taraflar birkaç önemli noktanın geliştirilmesi üzerine özellikle odaklandılar; güç-ağırlık ve güç-hacim oranlarının iyileştirilmesi, güvenliğin artırılması, izlerin; öncelikle gürültünün azaltılması. Bunlardan üçüncüsü açısından en önemli seviye atlaması ise 1969'da ABD donanmasına teslim edilen 671 borda numaralı Narwhal adlı türünün tek örneği denizaltı [Resim.4] vasıtasıyla gerçekleştirmiştir.

Söz konusu denizaltı 1997'de Seawolf hizmete girene kadar tam 28 yıl boyunca ve üstelik kendisinden çok sonra inşa edilen nükleer denizaltılara karşı (bir ihtimâl Ohio sınıfı hâriç) bile açık bir akustik üstünlük sağlamıştır ve bu sebeple de 1999'da hizmet dışına çıkarılana kadar Akustik İstihbârat görevlerinde kullanılmıştır.

Akış ve sevk sistemi kaynaklı gürültüler şimdilik bir taraf bırakılırsa bir nükleer denizaltının gürültüsünü azaltabilmenin yolu tahrik sistemini sessizleştirmekten geçer. Nükleer tahrik sistemi kaynaklı gürültülerin en güçlü iki bileşeni ise:

Gemi güverteleri ve üstyapıları etrafında havanın akışı rüzgâraltı bölgesinde belirgin ve kimi zaman dikkâte alınması gereken etkilere sebep olur. Bu açıdan en önemli durumlardan biri de kıçüstünde bir hava aracı taşıyan türde gemilerin üstyapılarının hava-dümensuyundaki akışın yapısı ve söz konusu hava araçları ile etkileşimidir.

Daha önce bu amaçla gerçekleştirilen deney çalışmalarından ve bu tür durumların incelenmesinde en yaygın kullanılan SFS-2 tanımlamalı ölçekli modelden bahsedilmişti.

Resim.1) Bu çalışmada kullanılan iki 3B nesne. Sağda bilindik SFS2 modeli, solda ise (SFS2B) üstyapısının bütün yüzeyleri 11derece içe eğilmiş ve dört köşesi de 2m yarım pah kırılmış.

1948 yılında, denizaltıları tahrik etmek için atom enerjisi kullanmaya yönelik ilk çalışmanın ABD'de resmen başlatılmasıyla yeni bir döneme girilmiş oldu. Bir denizaltı üzerine yerleştirilecek ilk nükleer reaktör temelli bu tahrik sistemini geliştirmek için hazırlanan tasarımın ilk uygulaması ise karada kurulan özel bir tesis [Resim.1] yoluyla gerçekleştirildi.

STR (Submarine Thermal Reactor) olarak adlandırılan bu ilk kara konuşlu denizaltı tahrik sisteminin inşası 1949'da başladı ve 1953'de tamamlandı. Bununla birlikte son derece gizli yürütülen bu proje hakkında yeterli istihbaratı sağlayabilen Sovyetler de 1949'da hemen benzer bir proje başlattı ve daha sonra başlamalarına rağmen 1952'de, biri basınçlı su diğeri sıvı metal soğutmalı iki prototip denizaltı tahrik sistemi birden karada ateşlediler. Böylece denizdeki soğuk savaş, denizaltı gücü merkezli olarak başlamış oldu.

Bu zamana kadar denizcilik açısından önemli sayılabilecek, görece yeni nesil malzemelere odaklanmıştık ama nihâyetinde çeşitli sebeplere daha derine inmek de elzem oldu. Artık geçmişin gemi malzemelerine ve teknolojilerine yönelik bâzı konuları ele almaya da başlayabiliriz ki doğal olarak bu sahaya giriş için ağaçlar ile ilk adımları atmak en uygunu olacaktır.

Mevzu son derece kapsamlı olduğundan, merkeze Türk Denizciliği alınmak suretiyle belli bir noktaya odaklanılarak mesele biraz olsun ele avuca sığdırılabilir hâle getirilmeye çalışılacaktır ve tabii ki zaman-mekan yüzeyinde insanlık tarihi boyunca milletler arası ciddi etkileşimler söz konusu olduğundan, odağın dışına çıkmak da kaçınılmaz olarak gerekecektir.

Hemen hemen beş yüzyıl önce Koçi Bey adlı bir Osmanlı devlet adamı tarafından hazırlanmış bu eser; Osmanlı Devleti'nin tarihini doğru olarak değerlendirip anlayabilme köprüsündeki kilittaşı olarak değerlendirilebilir.

Buradaki kısa değerlendirme için söz konusu eserin, Zuhuri Danışman tarafından hazırlanarak, 1972'de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından bastırılan ve yanda kapağı görülen bir uyarlamasından faydalanılmıştır.

Koçi Bey, risâlesini 1041 (1631) yılında Sultan Dördüncü Murad'a sunmuştur ki asıl risâle budur. Sonraki padişâh olan Sultan İbrahim'e sunduğu ikinci bir risâle daha vardır, dönemi itibarı ile gizli tutulması gereken bu ikinci eserin tanınması çok daha sonraları olmuştur ve günümüzde iki eser artık birlikte değerlendirilmektedir.

Zuhuri Danışman tarafından belirtildiği üzere Dördüncü Murad'a takdim olunan risâlede kullanılan dil ıstılahlarla dolu, ağır ve ağdalı bir Osmanlıca ile yazılmış iken, Sultan İbrahim'e sunulan gayet sâde ve açık bir dille yazılmıştır, iki hükümdarın bilgi seviyeleri göz önüne alındığında bu fark doğaldıdır.

Koçi Bey risâlelerinde önce Devlet teşkilâtındaki bozuklukları izah eder ve bunu yaparken Hükümdarlık makâmını tenkid edecek kadar cesurdur, hem de Dördüncü Murat gibi gelmiş geçmiş bütün padişahlar içinde en sert tabiatlı olana karşı. Bu ayrıntı aynı zamanda Dördüncü Murat'ın günümüzde söylenenlerin aksine; yalnızca hainlere karşı (taşıdığı devâsa sorumluluk sebebiyle ve bütün Devlet yöntecilerinin de daima olması gerektiği şekilde) sert ve aslında gâyet akıllıca hareket eden ve dahi adil bir Sultan olduğunu anlatmaktadır ki bu sebeple belki de kendisine Osmanlı Hânedanı'nın "Son Gerçek Padişah"ı da denilebilir.

Dâima iftiharla anılan Kanûnî Sultan Süleyman devrini açıkça tenkit ederek, fenalıkların başlangıcı olarak gösteren Koçi Bey yazdığı risâlelerinde, bahsettiği bütün bu bozuklukların düzeltilebilmesi için yapılması gerekenleri de açıklamıştır. Akıl hocasının önerilerini dikkâte alan Sultan Murat durumu düzeltme yönünde adımlar atmaya başladıysa da ömrü yetmemiştir.

Bu kitap günümüz okuyucusu için son derece karamsarlık verici olabilir. Neden diye sorulursa; içerik beş asır önce yazılmışken, adeta benim de sizinle birlikte içinde yaşadığım bu zaman dilimini, tam bugünü anlatıyor gibidir, işin kötü tarafı muhtemelen yarını da. Neyse, siz yine de ümitsizliğe kapılmayın.

Birkaç cümle alıntı [ sarı ] ile konuyu tamamlayalım:

Koçi Bey Risâlesi doğrudan konuya temas etmese de Osmanlı/Türk Denizciliğinin nasıl ve neden çöktüğünü doğru olarak anlayabilmeyi sağlayabilecek şekilde devlet içindeki çürümeyi açık olarak ortaya koyan içeriğe sahip olması sebebiyle denizcilik tarihi açısından da önemlidir diyebiliriz.

Tabii Koçi Bey'in yazdıkları esas olarak bugünü anlayıp, geleceği de kestirebilmek açısından değerlidir ki burada olmasa da asırlardır Batıda bu kitaba yönelik güçlü bir ilginin mevcut olmasının sebebi de bu ayrıntı olsa gerektir.

Bilindiği üzere İkinci Dünya Savaşı döneminde, görece kısa bir zaman zarfında, askeri ihtiyaçlar etrafında şekillenen çok çeşitli alanlarda büyük teknolojik sıçramalar yaşanmıştır. Burada ele alınmaya başlanacak konu da böyle sıçramalardan birine giriş mâhiyetinde olacaktır ki günümüze kadar mahrum kalmamız sağlanan söz konusu teknolojinin Türk Donanmasının dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti'nin gelecekteki etkinliği açısından son derece hassas ve hayâtî bir bileşen olmasından hareketle; durumun karar-vericiler tarafından dikkâte alınması umulur çünkü diğer her şey bir tarafa, bu teknolojiye sahip olup kullanmadıkça gerçekten başarılı bir Milli Denizaltı çözümü ortaya koyabilmek mümkün değildir.

Bu teknoloji alanı günümüze kadar Türkiye gündeminden uzak kaldı ve üzerinde hiçbir ar-ge faaliyeti gerçekleştirilmedi ki Türkiye'nin milli imkânları ile değil bugün, onlarca yıl öncesinde bile söz konusu alanda başarılı ürünler ortaya konmaya başlanabilirdi. Böyle çalışmaların neden yapılmadığı meselesine geçmişte yeri geldikçe, birkaç cümle ile de olsa [1], [2], [3] vs. üzerinde olduğu hâliyle, değinmeye çalışmıştık.

Özet olarak böyle bir teknolojiye erişmemizi, hatta bunu düşünmemizi bile kolayca engelleyen bu mekanizmayı işleten dört büyük çarktan bahsedilebilir ki bunlar:

1. Abwehr / BND
2. NPS
3. COMSUBNATO
4. Loca

Osmanlı Devletinin yükselişi de, düşüşü de, sahip olduğu deniz gücünün yeteneklerine bağlı olarak gerçekleşmiştir. Diğer bir ifâdeyle Devletin gücü, Donanmanın gücüne, tam anlamıyla bağlı olmuştur ki bu sıkı ilişki; tarihi süreç biraz incelendiğinde, rahatlıkla anlaşılmaya başlanabilir.

Osmanlı Devleti bir deniz devletidir, doğal olarak denizci bir devlettir, tarihin bu dönemi boyunca Türkler çok iyi denizciler olmuştur. Denizlerde mağlup oldukları dönemlerde ise bu kayıpların temel sebebi ellerinde yetkin denizciler olmaması değil, karar vericilerin ve devlet bürokrasisine hakim olan yapıların denizcilerden olmamasının ve denizcileri doğru olarak kullanamamasının ve hatta kullanmak istememesinin bir neticesidir.

Hüseyin Paşa, Hasan Paşa gibi müthiş deniz aslanları belli dönemlerde (mecburen!) görevlendirilip durumu kurtardıysa da bilhassa 19.yüzyıldan itibâren "gerçek denizciler"in giderek deniz işlerinden dışlanması(!) kaçınılmaz olarak denizlerde büyük bir zayıflamayı doğurmuş, bu da doğal olarak Devleti sona doğru sürüklemiştir...

Sürecin bugününe de kısaca değinirsek; (üstelik) aynı anda; hem Uçak Gemisi, hem Hücumbot projelerinin yürütülüyor olması bile, hâlâ geçmişin acı taraflarının bir yansıması olarak; "gerçek denizciler"in ısrarla deniz işlerinden uzak tutulmakta olduklarının göstergesi gibidir, tarih tekerrür etmesin de ne yapsın.

Önceki yaz, evlere hapsedildiğimiz sokağa çıkma kısıtlamalarının kaldırılmasından hemen sonra hem denizi koklamak, hem de hasret gidermek için arkadaşlarla Salacak İskelesinde buluşmuştuk ki Hayrullah Amca ile de karşılaştık. Hoşbeşten sonra bana hemen mutlaka okuman lâzım diye bir kitap tavsiye etti: Anadolu Mayası.

Kim yazmış diye sordum, Yalçın Koç dedi. Bir an düşündükten sonra hani fizikçi olan, Ahmed Yüksel Özemre'nin talebelerinden olan mı diye sordum, ta kendisi dedi. Bütün bu göstergeler ışığında kitabı hemen alıp okumak şart oldu.

Bu arada Yalçın Koç'tan ilk kez nasıl haberdar olduğumdan [1] üzerinde bahsetmiştim ve her ne kadar o yazıda da bahsi geçen "Portreler Hatıralar" isimli kitabı doğrudan tanıtmaya fırsat olmadıysa da bu vesileyle bir kez daha hatırlatmış olayım, hem böylece o kitap vasıtasıyla bahsi geçen yazarı da birazcık daha tanıma fırsatı bulmuş olabilirsiniz.

"Anadolu Mayası"na gelirsek, kısaca; hayatımda okuduğum en etkileyici kitaplardan biridir diyebilirim, şahane bir eser.

Daha fazla yoruma gerek yok, yalnızca birkaç cümle [sarı] alıntı ile kararı okuyuculara bırakmak yeterli. Tabii ki bu topraklarda doğup, yaşayıp da mayası tutmamış olan bahtsızlara yönelik bir kitap da değil ; )
Diğer taraftan, tanıyabildiğim kadarıyla, siteyi düzenli olarak izleyen arkadaşların büyük bölümüne doğrudan ve deriden hitap ediyor...

Daha önce ele alındığı üzere gemiye karşı havadan atılan güdümlü süzülen mühimmat kullanımı ilk kez İkinci Dünya Savaşı esnasında geliştirilmiş ve başarıyla uygulanmıştı. Sonraki dönemde ise belki de gemisavar füzelerin çekiciliği sebebiyle, bu etkin yaklaşım uzun süre boyunca terk edildi.

1999 civarında Kopp tarafından yaklaşık 60 yıl önceki bu kavram tekrar önerildi ki B-2 ve F-22 gibi düşük görünürlüğe sahip uçaklar ile birlikte mevcut ucuz havadan yere süzülen mühimmatların deniz hedeflerine yönelik ihtiyaçlara göre uyarlanıp yüksek irtifadan kullanılmasına dayanıyordu.[1]