Kemere

Daha önce, 2020'nin ortasında ele aldığımız bir konuya, yaşanan yeni bir gelişme sebebiyle kısa bir dönüş yapalım. Orada bahsedildiği üzere Norveç donanmasına ait, İspanyol tasarımı ile İspanya'da inşa edilmiş yepyeni bir fırkateyn, bir yük gemisiyle yaşanan ve hafif denilebilecek bir hasarla atlatılan bir çatışma sonrasında, bir savaş gemisinden beklenmeyecek kadar kolay bir şekilde batıvermişti [Resim.1]. Daha önceki değerlendirmeleri burada tekrar etmeye ise tabii ki gerek yok.

Resim.1) Kasım 2018'de KNM Helge Ingstad; helikopter ve mühimmatlarıyla birlikte batmıştı. Diğer taraftan gemi mürettebatında ölen veya ciddi şekilde yaralanan olmamıştı.

Söz konusu yeni gelişmeye dönersek; geçtiğimiz günlerde Norveç geminin yetersiz ve hatalı tasarım sebebiyle battığına karar vererek, İspanya Devletine ait tasarımcı ve üretici olan Navantia'dan 1,1milyar avro talep etti. [1]

Dikkâtli bakılırsa bu olaydan, bizim için, ciddi dersler çıkartabilmek ve faydalar sağlayabilmek de mümkündür. Bir süredir iyice rahata ermiş, tatlı hayat yaşayan Avrupa ülkelerinde, ciddi bir düşmanla savaşacaklarını da artık düşünmediklerinden, maliyetleri olabildiğince düşürebilmek için ticari gemi anlayışıyla savaş gemisi inşası yaklaşımı uygulanmaktaydı ve asıl önemlisi bu durum, ister istemez onlardan da bize sirayet etmekteydi.

Helge Ingstad hadisesi ise aslında beklenen bir gelişmeydi, örneğin azami kâr için tasarlanan ve inşa edilen Meko 200 gibi diğer Avrupa üretimi ticari(!) savaş gemileri de buraya konu olan Norveç fırkateyninden daha iyi bir tasarım anlayışına ve inşa kalitesine sahip değildir.

Türkiyenin gemi inşa sanayii alanında büyük bir potansiyeli vardı, daima vardı, 50 sene önce de vardı. Yetişmiş insan gücü açısından da hiç bir eksiği olmamıştı ama ancak son yıllar içinde bunu biraz kullanmaya başladı. Fakat daha ileri gidebilmek için bâzı ciddi kararlar alınması ve adımlar atılması da gerekiyor ki gerçek potansiyelin kullanımına yaklaşılabilsin.

Hepsini şimdi ele alamayız, bir kısmından da geçmişte bahsettik ama yeri gelmişken buradaki konu ile doğrudan bağlantılı olan hakkında birkaç cümle söyleyebiliriz. Öncelikle askeri gemi/denizaltı alanında Türkçe ve "gerçek" Türk standartları artık kesinlikle geliştirilmek zorundadır. Bunu yapabilmek ise ciddi bir insan gücü ve zaman gerektirir ve çok hızlı bir şekilde çözülemez ama başlanırsa da gerisi gelir.

Bugüne kadar yapıldığı şekliyle İngiliz veya Alman Loydu ve ISO standartlarını Türk standartları olarak kullanmaya devam etmek; hem gerçek bir milli Türk gemi tasarım anlayışının ve kültürünün oluşamamasına sebep olur, hem de elde edilen sonuçlar mecburen Navantia'nın ayarında kalır. Özet olarak yapılması gerken çok iş var...

Evet doğru, Türkiye İngiliz Donanmasının Tip 23 (Duke) sınıfı fırkateynlerinden HMS Monmouth'u satın aldı. Hatırlanacağı üzere çok kısa denilebilecek bir zaman önce İngiltere ellerindeki Tip 23'lerden birkaçını Türk Deniz Kuvvetlerine pazarlamak istemişti. Ama o günler geride kalmıştı çünkü Türkiye Cumhuriyeti artık hurda savaş gemisi kovalayan değil savaş gemisi tasarlayan, inşa eden ve ihraç eden bir ülke sınıfına yükselmişti bile.

Velhâsıl endişe edecek bir durum da yok ; ) Evet gemileri Türkiye aldı ama ama kim aldı? Olması gerektiği gibi Aliağa'da yerleşik gemi söküm işletmelerinden biri olan Leyal Gemi Söküm, İngiltere Savunma Bakanlığına en iyi teklifi vererek bunu yaptı. Gemi de 3 Nisan 2025 günü Türkiye'ye doğru çekilmeye başlandı, aşağıda resmi görülen gemiyi görmek isteyen yakında Aliağa'ya buyursun...

Buna rağmen söz konusu haberler ilk yayıldığında doğrusu bir an için, bu hurda gemiler acaba Türk Deniz Kuvvetlerine gerçekten satılacak mı yoksa, diye endişe etmedik de değil. Fakat artık devir değişti. Türk Donanması sıçramaya yeni başladı, sırada Milli Denizaltı ve dahası fazlası da var, o günler de yaklaşıyor, gerçi ben muhtemelen göremem ama siz göreceksiniz ; )

İlgi çekici bir şekilde, daha geçenlerde ele aldığımız üstelik pek de tâze olmayan bir konunun üzerinden yalnızca 4 gün geçtikten sonra ABD tarafından bu mevzulardan biriyle ilgili bir güncelleme [1] yayınlanmış. Şöyle ki;

21 Şubat 2025 tarihinde, ABD kongresinde tarafından yapılan bilgilendirmeyle Türkiyenin Tip214 denizaltıları için almak sitediği 48 adet Mk48.mod6AT torpilinin muhtemel satış bedeli önceki 170milyon dolardan 270 milyon dolara çıkartılmış!

Ben de site sunucusunun beyan ettiği ziyaretçilerin içinde neden ABD ip'leri (arama motorları vs hariç) daima bu kadar yüksek diyordum, üstelik can sıkıntısından bu ip'ler kimi zaman izlendiğinde ilginç sonuçlar da çıkmıyor değildi ; )

Bedele özellikle dikkât! 270 / 48 = 5,625milyon dolar yani bugün için 5,42milyon avro, torpil başına! Birkaç ay önce Almanyadan DM2A4'leri kaçtan aldığımız da haberlere düşmüştü: 156 / 28 = 5,57milyon avro.

Oysa daha önce de bahsedildiği üzere pek çok müşterisi olan DM2A4'lerin güncel piyasa fiyatı 1,9milyon avro civarında! Pek müşterisi olmayan Mk-48.mo6AT'yi ise Brezilya 1,9milyon dolara satın almıştı. Bu veriler gizli saklı da değil. Eh gringo da nemçeliler bir 533mm torpili 5,6milyona satarken biz enayimiyiz demişler herhalde. Tabii bir de bu torpillerin Türkiye mümessillerini hesaba katmak gerek.

Umarız ki Türkiye Cumhuriyeti artık bu şekilde dolandırılmaya dur der. Bu Mk-48'i asla satın almaz ve hatta son DM2A4 alımını bile iptal eder. Akya bize yeter!

Birkaç gün önce başka bir mevzuyu ele almaya çalışırken o kapsamda kısaca bahsi geçen önemli bir ayrıntının çoktandır unutulmuş olduğu hatırlandı. Tekrar unutmaktansa hemen yazmak iyi olabilirdi. O zaman başlasın:

2001 yılının başlarında Tip214 denizaltılarının ilk müşterisi olan Yunanistan 2010 yılı itibarı ile hizmete almaya başladığı dört yeni denizaltı için uzun yıllar boyunca herhangi bir yeni nesil torpil tedarik etmedi. O sıralarda iktisadi açıdan batak olmaları de bu durumu doğrudan etkilemiş olsa gerekti.

6 Ekim 2024'ün üzerinden biraz zaman geçmiş olsa da o gün yayınlanan bir haber temelinde konuyu biraz değerlendirmek yine de mümkün olabilirdi. Almanya kaynaklı söz konusu habere [1] göre nemçeliler lütfedip Türk Deniz Kuvvetleri için bir takım mühimmat ve donanım satmaya izin vermiş.

Sıralanan bilgiler içinde burada ele alınacak olan ise haberin tercüme edilmiş şu cümlesinden ibâret olacak: Federal Güvenlik Konseyi ayrıca Thyssenkrupp'un denizcilik bölümünden 28 adet SeaHake torpidosunun 156 milyon avro karşılığında teslim edilmesini de onayladı.

Yine günlerden bir gün, Ekvatorun yaklaşık 6 derece kadar kuzeyinde, Doğu-Batı istikâmetinde Sri Lanka üzerinden Hindistan'a doğru seyir hâlindeydik. İçinde bulunduğumuz Ocak ayında, fırışka rüzgâr, poyraz yönünden kesintisiz ve sâbit bir hızla günlerdir tatlı tatlı esip duruyor ve böylece altımızdaki, yelkenle yürüyen 30 kademlik ahşap kayık da sancak kıç omuzluktan aldığı bu geniş apazla, 4mil civarında oldukça sabit bir hız ile bizi günlerdir Batıya taşıyordu.

Bu gece güverte nöbeti bende, diğer üç mürettebat da sıcağın verdiği bitkinlikle aşağıya inip uykuya daldı bile. Havuzlukta uzanmış oturuyorum, yekeyi kullanan otopilot arada vızıldıyor. Çöken ay karanlığı sayesinde, yıldızları saymazsak, artık etraf tamamen siyah. Ve üzerinden geçtiğimiz suda müthiş bir ışık gösterisi başlıyor.

Kısa süre önce girdiğimiz ve Tip214 türevi denizaltıların baş ufkî dümenlerinin ucundaki akışa odaklandığımız konuya biraz daha devam ediyoruz. Bu kez yalnızca 2 seçeneğe odaklandık: Türkiye ve İsrail. Hangisinin hangisi olduğunu hatırlamak için önceki yazılara bakmanız gerekebilir. Sonuçlardan alınmış birkaç vidyo görüntüsü aşağıdaki gibidir:

Denizde gerçekleştirilen bütün faaliyetler dâima kazalara gebedir. Bu bağlamda, ülkelerin denizcilik seviyelerini "gerçek anlamda" belirleyen gösterge de denizdeki kazalara karşı gösterdikleri davranışlar bütününde saklıdır demek hiç de yanlış olmaz.

Kimi ülkeler kendi milletlerini oluşturan fertleri denizde ölmekten koruyabilmek içim canla başla çalışırken, kimi ülkeler de "çeşitli sebeplerle" böyle bir davranış içine girmez. Söz konusu çalışmalar son derece geniş kapsamlıdır; denizcilere verilecek uygulamalı eğitimlerden, evrenkentlerde meselenin mühendislik temellerinin oluşturulmasına, klas kuruluşlarından, IMO ve SOLAS gibi uluslararası düzenlemelerden, doğrudan denizde can kurtarma faaliyetlerine kadar çok boyutlu bir yapılanmadan bahsedilebilir.

Burada ise bütün bu geniş kapsam içinden "yalnızca denizde arama-kurtama" meselesi, Türkiye'yi ilgilendiren bâzı açılardan ve mecburen çok kısa olarak ele alınmaya çalışılacaktır.

İlkbaharın başlarında, kamuoyunda pek de önemseyen ama aslında Donanmanın geleceği açısından son derece değerli bir adım atılmış ve bir eşik aşılmış oldu ki söz konusu olay Türkiye'nin ilk milli sonarının, ilk kez denize dalışıydı. Bu arada belirtmek gerekirse MİLGEM üzerindeki Yakamos milli bir sonar değildir, belki ancak yerli olarak tanımlanabilir.

Tabii ki Aselsan tarafından geliştirilerek "yanlış" bir şekilde DÜFAS olarak adlandırılan bu sonarın milli olduğunu varsayıyoruz ama henüz kesin bir veri elimizde mevcut değil. Örneğin bu cihazın üzerindeki en önemli bileşen olan aktif sonar aynalarının ve bu aynaları meydana getiren piezo-elektrik seramiklerinin tamamen milli olarak geliştirilip burada üretildiğini ümit ederek, milli bir sonar olduğunu varsayıyoruz...

Dün gece youtube içinde gezinirken kenarda tavsiye ettiği vidyolar içinde siyah-beyaz biri gözüme takıldı ama başlıktaki "... Heavy Metal Solo" kısmını görünce pek tıklayasım da gelmedi çünkü böyle başlıklar genellikle hevesli gençlerin, meşhur şarkılardan birinin solusunu tekrar etmeye çalıştığı sıklıkla başlangıç seviyesinde, bâzen de son derece ustaca icralardan oluşuyor ve her iki koşulda da bu yaştan sonra bana pek hitap etmiyordu.

Yine de bu kez tıkladım ve dokuzuncu saniyede başlayan "şey" ise gerçekten inanılmazdı! Kırk yıl ağır metale mâruz kaldım ama böylesine eşsiz, etkileyici bir acayip solo işitmedim, tellerden sanki Anadolu akıyordu, olan youtube'a oldu; "tekrar oynat" düğmesi aşındı. Dikkât edin, 41. saniyede kayık sudan kesiliyor...

Başlatmadan önce sesi köklemenizi öneririm:

Eğer 1970 civarlarında ortaya çıkan Anadolu Rock gibi tamamen bu topraklara ve bu toprakların insanlarına has bir Anadolu Metal gelecekte ortaya çıkabilirse, herhalde bu eser de kerteriz noktası olur ve bundan feyz alanlar tarafından yürütülür, kim bilir.

Fakat bu vidyoda aslında muhteşem bir müzikten çok daha fazlası da var: Çalışma, tutku, özveri, yetenek, tevâzu, daha çok çalışma ve maya. Mesela gerçek bir mühendiste de olması gereken bütün temel unsurlar.

Ve son bir işâret daha var; daha önce defalarca bahsi geçtiği üzere bu topraklarda, her ne alanda olursa olsun, tıpkı bizim temel iştigal alanımız olan denizcilikte de olduğu gibi, insan sıkıntısı yok, hiçbir zaman da olmadı, her işi lâyıkıyla, en iyi şekilde yapabilecek olanlar daima var ve onlar hiçbir zaman göz önünde olanlar, tanınanlar değil, sessiz ve çoğu zaman isimsiz olanların içindedir, o zaman sıkıntı nerede derseniz, başka bir yerde...

Aslında bugün bir aktif sonar yazısı gelecekti ama şimdi ertelenmiş oldu. Pek fark yok aslında, o da bu da bir dizi frekans değişiminden ibâret değil mi ki ; )

Sıcağı sıcağına dümene devam edelim ama bu sayfaya bir arama motoru vasıtasıyla düştüyseniz önce girişe yönelmeniz iyi olur çünkü temel altyapı ve mesele orada açıklanmıştı.

Hızlıca sadede gelirsek; şimdi, önceki çalışmanın doğrudan devamı olarak bu kez 9 derecelik hücum açısındaki durum, yine HAD (Hâreli Akışkan Dinamiği) kullanılarak ele alınacak. Hidrodinamik konusunda bilgi sahibi olanlar açısından (ki Türkiye'de en azından binlercesi mevcut) ele alınan mevzunun yalnızca söz konusu geometrilere bakarak, hiçbir hesaplamaya gerek bile olmadan nasıl sonuçlanacağı anlaşılabilecek iken bunca eziyete ne gerek vardı? Aslında sorunun cevabını bildğinizie tahmin ediyorum, o sebeple buraya yazmaya gerek de yok.

İki sene sonra nihâyet başlangıcı yapılmış olan konunun devamına el atmaya fırsat bulunabildi. İşte bu ilk bölümde daha önce sözü verildiği üzere, Tip214 sınıfı denizaltıların Baş Ufkî Dümen (BUD) tasarımlarının Hesaplamalı Akışkan Dinamği (HAD) kulanılarak incelenmesine başlanacak ve tam olarak bir Tip214 türevi olmasa da BUD yerleşimi ve boyutları açısından eşdeğer özelliklere sahip Dolphin2 sınıfı denizaltılar da karşılaştırmaya dâhil edilecek.

Kullanılan yaklaşımı özetlemek gerekirse; önce uzun süre boyunca elde edilen açık-kaynak verilerin değerlendirilmesiyle Tip214 üzerindeki BUD'ların yüzey modelleri oluşturuldu. Hesaplama örgüsünü hazırlamak amacıyla önişlem için açık-kaynaklı bir kartezyen örgü üreticisi olan cfMesh kullanıldı.

Bugün Üsküdar'da bi arkadaşla buluştuktan sonra, ortalığın görece sâkin olmasının da etkisiyle Harem'e kadar yürüdük. Eh, buraya kadar gelmişken deniz havasını biraz daha iyi soluyabilmek için arabalı kayığa atlayıp Sirkeci'ye zıplamak da elzem oluverdi.

Güvertede çay içerken, bu arada, Sarayburnu'na iskele olmuş "gerçek Karlos"a da iyice yaklaştık. Aynı esnada önemli bir ayrıntı ister istemez dikkâtimi çekti ve canımı da çok sıktı. Geminin uçuş güvertesi üzerine 5 adet AV-8B Harrier itinayla yerleştirilmişti; üçü yanyana sancak kıç güverteye, biri vasata ve biri de uçuş rampasının tam ortasına, açılı bir şekilde.

Karlos'un bu zamanda İstanbul'a ziyaret yapması (bu kez, pazarlıklarıun sürüdüğü söylenen ikinci uçak gemisi geyiğine girmeyelim) bir yana, uçakların bu şekilde dizilmesinin muhtemel anlamı da açıktı: Pazarlama! Aslında 2018, belki 2019 civarında Tük Deniz Kuvvetlerinin Harrier(!) aradığı yönünde bir takım karanlık haberler yayılmıştı ama sonrasında pek bir ilerleme olmamış gibiydi.

Fakat bugün gördüklerim geçen sessiz yıllardan sonra artık durumun gâyet tehlikeli bir şekilde son safhaya geldiği izlenimi uyandırdı. Tarih tekerrür eder mi, etmez mi tartışması şöyle kenarda dursun, yakında bu tartışmaya yönelik bir doğrulama örneğinin ortaya çıkma ihtimâli de böylece sahne almış gibi oldu.

Denizaltı Savunma Harbi (DSH) söz konusu olduğunda helikopterlerin işin içinde olması vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Türkiye'ye yönelik denizaltı tehditleri, coğrafi şartların oluşturuğu etkenlerle birlikte değerlendirildiğinde, Türk Deniz Kuvvetlerinin ne kadar güçlü bir DSH yeteneğine sahip olması gerektiği kolayca anlaşılabilir.

Denizaltılara karşı mücadele; denizaltılar, gemiler ve hava araçlarından oluşan bileşke bir güç tarafından ortaklaşa yürütülürse başarılı olabilir. Bu sebeple güçlü bir DSH faaliyetinde söz konusu bileşenlerin hepsi çok önemlidir. Şimdi ise bunlar içinden yalnızca hava araçları içinden birine odaklanılacaktır: DSH Helikopterleri ve Türkiye..

Bir süredir devam etmekte olan Rusya-Ukrayna savaşı, henüz sonuçlanmamasına rağmen, bir yanıyla da deniz savaşları hakkında uzun zamandır farkında olunan ama çeşitli sebeplerle göz ardı edilen bâzı gerçeklikleri daha görünür, aşikâr hâle getirmesiyle dikkât çekiciydi demek yanlış olmaz.

Yine de muhtelif Donanmaların uzun yıllar içinde yavaşça oluşan yeni şartlara uyum sağlayamamasını, hatta kimi zaman sağlamaya direnmesini gözlemlemek de ilginç oldu. Tabii ki asıl amacımız bizim açımızdan konuyu değerlendirebilmek olacağından, bunu yapabilmek için öncelikle çatışma yaşama ihtimalimiz yüksek olan donanmaların (ve yan unsurlarının) yeteneklerini doğru olarak kavrayabilmek ve ikinci safhada ihtiyaç duyulan çözümleri ve karşı önlemleri oluşturabilmek gerekmektedir.

Tam üç sene ve dört gün önce yerküre üzerinde radar ufku konusunu biraz basitleştirilmiş olarak ele almıştık ki bi ara bunu daha ayrıntılı olarak değerlendirmek de iyi olur. Bununla birlikte bugün o ufkun ötesine geçmeyi düşünüyoruz.

Dolayısıyla şimdi konu; Ufuk Ötesi Radarlar, daha doğrusu bunların çeşitli türleri içinden yalnızca biri olacak. Söz konusu radarlar, Havakürenin özel yapısı ile belli elektromanyetik frekanstaki dalgaların kendine özgü etkileşiminden yararlanmak sûretiyle, günümüzün yaygın mikrodalga radarlarından çok daha uzun menzillere erişebilme yeteneğine sahip araçlardır.

Burada kısaca ele almak isteğimiz konu; Savaş Gemilerimiz üzerindeki "Borda Rakamları" veya başka bir ifâdeyle "Gövde Numaraları" olacak. Amerikalılar buna, Türkçeye çevrilebileceği şekliyle "Gövde Sınıflandırma Numaraları" ingilizler ise "Filandra Numaraları" demektedir.

Bununla birlikte ABD donanmasının sisteminde yalnızca rakamlar kullanılırken, bizim de Nato'ya girişten 7 yıl sonra, 1959'dan başlayarak uygulamakta olduğumuz İngiltere Donanması sisteminde ise geminin sınıfını tanımlayan bir harf ve takip eden rakamlar kullanılır, hemen yukarıda bir örneği görüldüğü gibi. Her ne kadar bu ingiliz sistemine Nato sistemi dense bile bu tam olarak doğru değildir çünkü amerikalılar bunu değil de kendi sistemlerini kullanmaktadırlar. Aslında burada bir mesaj da yok değil; bir nevi sahip-köle durumuna atıf gibi.

Günlerden bir gün, her nasıl olduysa arama motorunun biri beni bir .pdf'ye [1] yönlendirdi. Salgın sebebiyle eve tıkılmış olmamızın da etkisiyle oyalanmak için sayfalar içinde öylesine gezinirken 42.nin görülmesi oldukça ilginç oldu. Bu durumun uyandırdığı meraktan olsa gerek, sitedeki diğer .pdf'lere de göz atarken bu kez [2] üzerindeki 25. sayfa ile de karşılaşıldı vesaire.

Aslına bakılırsa onbeş sene kadar önce [Resim.6] temelinde yayınlanma sırasına girmiş, sonrasında arada kaynamış bir konuya dönüş de bu vesileyle gerçekleşmiş oldu. Böylelikle hemen o gün bunu yazmak gerekli hâle geldiyse de aslında bu pek iyi bir fikir değil gibiydi. Mecburen içerik yaklaşık iki sene sürecek bir soğumaya daha bırakıldı ki yazı yeteri kadar sâkin ve yumuşak olabilsin ; ) Her ne kadar böyle konuları ele almaktan fazlasıyla bezmiş durumda olsam da Buğra'nın da isteği üzerine bununla bir başlayalım dedim.

Üzerinden biraz zaman geçtiği için bir hatırlatma yapmak gerekirse; bu meseleye kısa bir girişi 2017'de yapmıştık ve orada bahsedilen, Türkiye'nin Sahil Güvenliği için gerçekleşmekte olan İngiltere - Hollanda kapışması(!) daha sonra ingilizlerin lehine sonuçlanmıştı... Orada bir devam yazısı olacağından bahsedilmiş olsa bile sonrasında bunu yapmak pek anlamsız ve can sıkıcı görünmeye başlamıştı.