Kemere

Malzeme teknolojileri günümüz dünyasındaki en hayâtî kavramlardan biridir. Böylesine önemli bir çalışma sahasını, her biri kayda değer, çeşitli alt başlıklara ayırabilmek mümkündür ve bütün bunların içinde temel yapıtaşının ise madenler ve madencilik olduğu söylenebilir.

Kıtaların çarpıştığı bir noktadaki topraklar üzerinde mûkim güzel memleketimiz tam da bu çarpışma sebebiyle ciddi bir deprem bölgesi olması yanında belki de bu zorluğun bir karşılığı olarak; müthiş bir iklim çeşitliliğinden kaynaklanan zengin doğal imkânlarla birlikte, yine aynı sebeple madenler açısından da gâyet verimlidir ki bu durumu kolayca gözler önüne serebilen meşhur(!) Bor veya Toryum gibi meselelerden burada bahsedilecek değildir, zâten daha önce ele alındığı üzere Krom [1] mevcut genel vaziyeti özetlemeye şimdilik yeterlidir.

Rusya'dan sonra doğuya ilerlemeye devam edildiğinde bir önceki içerik kalınan yerden sürdürülebilirdi. İlkinin aksine bu bölüm için daha çok veriye, çok daha kolay ulaşabilmek mümkün olduğundan, lâfı fazla uzatmadan dikkâtlice özetleyebilmek açısından daha dikkâtli olmak uygun olurdu zîra bu temel üzerinden asıl ulaşılmak istenen mesele(ler) hâlâ oldukça uzaktaydı.

İkinci Dünya Savaşının son senesi içinde, çeşitli açılardan şaşılacak derecede ileri ve öncü çözümlere ulaşmış veya ulaşmakta olan alman askerî teknolojisinin ele geçirilmesi için büyük bir mücâdele de başladı. Bu ganimetten en büyük payı kapmayı başaranlar da amerikanyalılar olacaktı.

Örneğin buradaki mevzuyla doğrudan bağlı olan, Dünya tarihinin ilk balistik füzeleri V2'lerin pek çok atışa hazır örneği gibi, ama asıl önemlisi bu füzeleri geliştiren beyin takımını meydana getiren Wernher başta olmak üzere alman eskinazilerin pek çoğu gibi...

Haziran 1944'de müttefik kuvvetlerinin Normandiya sahillerine çıkmaya başlamasından sadece beş ay sonra, henüz çatışmalar tüm şiddetiyle sürmekte iken, Ekim 1944 itibârı ile başlatılan Overcast Harekâtı vasıtasıyla hassas teknolojileri içeren alman mühimmat, cihaz ve araçlarının ele geçirilme çalışmaları son derece dikkâtlice yürütüldü. Bu harekâtta askerî birliklere, peşine düşülen teknoloji alanlarında yetkin, özel olarak görevlendirilmiş sivil uzmanlar rehberlik ediyordu ve sonraki aylarda da Paperclip Harekâtı ile yüzlerce nemçeli bilimadamı ve mühendis aileleriyle birlikte Kuzey Amerika'ya götürülecek ve bu arada Ruslar da önemli sayılabilecek bir miktarda ganimet elde etmeyi başaracaktı.

İkinci Dünya Savaşı esnasında meşhur V2 ile somutlaşarak ilk kez sahneye çıkan balistik füze kavramı bihassa nükleer silahlarla birleştirilerek değerlendirildiğinde kürsel güç sahnesinde hızla çok önemli bir oyuncu hâline geldi ki uzun menzilli nükleer başlıklı balistik füzeler o günden bu yana Dünya üzerindeki bir numaralı güç göstergesi olarak kabûl edilmektedir.

Soğuk Savaş olarak adlandırılan dönemle birlikte balistik füze teknolojileri alanında, ABD ve SSCB merkezli büyük bir yarış da başladı. Temel hedefler; daha fazla görev yükünü, daha uzun menzile, daha hızlı şekilde, daha hassas isâbet oranı ile ulaştırabilmek olarak özetlenebilirdi.

Mevzu son derece geniş olduğu için daraltılmış bir kapsam ile ele almamız daha uygun olacaktı ki bu sebeple içeriği, kısmî bütünlüğü de fazla zedelemeden olabildiği kadar temel alt bileşenlere ayırmak gerekliydi. Böyle bir amaç doğrultusunda, kullanıldıkları konumlara göre balistik füzeler üç temel bölüme ayrılabilir:

1. Karadan kullanılanlar
2. Havadan kullanılanlar
3. Denizden kullanılanlar

Bugün elimizde kalan nâdir eski denizci türkülerinin başında Sivastopol türküsü geliyor demek yanlış olmasa gerek. 19.yüzyıl ortasında gerçekleşen Kırım Savaşında elde edilen fakat Osmanlı Devletini yıkıma sürükleyen bedelinin dehşet verici büyüklüğü ancak sonraki dönemlerde anlaşılacak olan zafer dolayısıyla Sermüezzin Rıfat Bey [1] tarafından 1855'de bestelenen bu eser belki çok sevilmesinin de yardımıyla bugünlere ulaşabildi ve belki de aynı sebeple bâzı değişikliklere de uğradı. Güftesinin müellifi ise bilinmiyor.

Geçenlerde hemen aşağıdaki gömülü vidyo vasıtasıyla dinlenebileceği üzere, yakın tarihin Halvetî-Cerrâhî şeyhlerinden Muzaffer Ozak [2] tarafından söylenen bu eşsiz sayılabilecek hâliyle, tarihî bir belgeye rast gelince Sivastopol türküsünün (veya marşının) bugünkü hâline değinmek gerekliliği hâsıl oldu.

1957'de Sputnik-1 dünya yörüngesine gönderildiğinde uzay yarışı olarak adlandırılan dönem çoktan başlamıştı ve uzay araçlarının enerji ihtiyacını olabildiği kadar yüksek verimle ve güvenle karşılayabilme amacıyla, atıkları sâdece su ve ısı olan yakıt hücresi teknolojilerine yönelmek doğal bir tercihti. Bu sebeple yarışın iki tarafında da bu yönde arge çalışmaları sürdürülüyordu. Uzaya ilk çıkan yakıt hücresi; 1965'de Gemini adlı araç ile Batı tarafından gönderildi, Doğu için ise ancak 1972'de Soyuz 7K ile ilk çıkış gerçekleşti.

İsveç'te 1954 itibarı ile Donanma'nın geleceğine yönelik bir değerlendirme çalışması başlatıldı ve dört sene sonra varılan "Savunma Kararı 58" kavramı ile birlikte Deniz kuvvetlerinin, değişen tehditler karşısındaki yeniden yapılandırılma rotası belirlendi. Bu konu sahip olduğu bâzı nitelikler açısından Türkiye için de incelenmesi gerekli bir tabiata sahiptir fakat şimdilik onlardan bahsedilmeyecek.

Burada sâdece söz konusu yeni yapılanmanın kilit taşlarından olan denizaltı teknolojileri ile ilgili bölümü içeriğe kısmen dâhil olacak. Daha sonra Sjöormen sınıfı olarak adlandırılacak olan A11 denizaltı projesi 1950'lerin ikinci yarısındaki bu dönüşüm doğrultusunda şekillendirilmeye başlanmıştı.

Resim.1) Konvansiyonel denizaltı tasarımı tarihindeki önemli sıçramalardan biri olarak değerlendirilebilecek Sjöormen sınıfı denizaltılardan birinin denize inişi, 1967/68. Bu denizaltıların, hidrodinamik nitelikler başta olmak üzere bâzı hassas tasarım hususları açısından, bugün Gölcük'te inşa edilmekte olan denizaltılardan daha üstün olması(!) ise ayrı bir yazı konusu olabilir ya da olmayabilir, ne de olsa tamamen anlamsız bir mevzu...

Denizaltıların satıh ile bağlantısını keserek etkinliğini artırmaya yönelik çalışmaların tarihi oldukça eskilere gitmektedir ki bu hedef ile ulaşılmak istenen bileşenler de Havadan Bağımsız Tahrik (HBT) sistemleri [1] olarak anılmaktadır. Aslına bu hedefe 1955'de Nautilus denizaltısının denize indirilmesiyle ilk kez tam anlamıyla ulaşılmıştı. Bununla birlikte söz konusu teknolojiye, siyâsî ve iktisâdî sebeplerle ancak birkaç ülkenin erişebilmesi mümkün olabilmiştir.

Bu durum sonucunda bâzı ülkeler hızla sâdece nükleer denizaltılardan müteşekkil donanma yapıları kurgularken, bu teknoloji kullan(a)mayan bâzıları farklı yaklaşımlar üzerinde çalışmaya başlamış ve nükleer teknolojiye sahip bâzıları ise denizlerdeki askerî ve teknolojik zaaflarını telâfi edebilmek ve eksikliklerini karşılanabilir mâliyetlerle giderebilmek amacıyla nükleer ve konvansiyonel denizaltıları bir arada kullanmaya dayalı melez denizaltı güçleri geliştirmeye yönelmek durumda kalmıştı.

Albacore sınıfı [1] araştırma denizaltısı ile elde edilen veri ve tecrübelere bağlı olarak tasarlanan Barbel sınıfı konvansiyonel denizaltılar, diğer hidrodinamik ayrıntılar bir yana, denizaltı pervanesi tasarımı üzerinde de âni bir teknik sıçramaya sebep olmuş ve günümüze kadar geçen zaman diliminde de bu mühendislik sahasını derinden etkilemiştir. Denizaltısı pervanesi teknolojisinin burada bahsi geçen 1950'lerin ikinci yarısındaki seviyesine ise (ki bugün zirve çok daha yukarıdadır) Türkiye bugün bile ulaşabilmiş değildir ve tabii bu utanç verici durumun türlü sebepleri de vardır, mesela [2]'deki gibi vesaire fakat bu kez öyle konular ele alınmayacak...

Çağdaş denizaltı pervanesi tasarımı ile ilgilenmek söz konusu olduğunda kökten başlamak mantıklı olacağından, 1956-1959 arasından sadece üç adet inşa edilen Barbel sınıfının ilk pervaneleri bu sebeple doğru bir başlangıç noktasıdır ve aynı teknoloji Skipjack sınıfından başlayarak nükleer denizaltılar üzerinden ilerlemiştir.

Batı kıyılarımıza odaklanmak gerektiğinde, ciddi bir konum zaafiyetine sahip olduğumuz görülebilir. Diğer bâzı önemli etkenler yanında, ülkenin Kuzey kıyılarını, Güney kıyılarına bağlaması sebebiyle de son derece hassas bir su yolu olan Adalar Denizi, giderek hızlanarak ülkenin geleceği üzerinde daha ciddi bir tehdit hâline de gelmektedir.

Bu tehdide karşı koyabilmek tabii ki mümkündür, ancak dikkâtlice ve hassasiyetle hesaplanmış isâbetli tercihler yapabilmek kaydıyla. Söz konusu tercihlerin değerlendirilmesi; şu anda içine sürüklenmekte olduğumuz birtakım tuzaklar bağlamında, başka bir zamanda ele alınmaya başlanacak. Önce güncel coğrafî ve siyasî durumun bir neticesi olan "konum kaynaklı" olumsuz şartları kısaca ele almak gerekli.

Adalar Denizi üzerinde ikisi hariç tamamı yunan işgâlinde (üzerinde yerleşim olan) ikiyüzden fazla ada mevcuttur ki iskân edilmemiş adacıklarla birlikte bu sayı binlerle ifâde edilebilir.

Küçücük kayalıkların ne kadar önemli olabileceğini anlamak için mesela son yıllarda Güney Çin Denizinde; Spratly ve Paracel bölgelerinde yaşanmakta olanlara bir göz atmak yeterli olabilir. Son derece ciddi bir sorun olmakla birlikte, küçük adacıklar konusu buradaki kapsamın içinde olmayacak.

Askerî sualtı araçlarının gürültü nitelikleri; hem düşman unsurlar tarafından tespit edilme açısından, hem de kendi algılayıcılarının yeteneklerini etkilemesi açısından, çift taraflı bir konudur. Toplam gürültü davranışının bileşenlerinden biri de yüzen nesne etrafında oluşan sınır tabaka içindeki basınç dalgalanmalarının sebep olduğu akış gürültüsüdür. Sınır tabaka, aynı zamanda nesne gövdesi ile hidromekanik bir etkileşime de girerek (kimi zaman kendinden daha büyük!) ikincil gürültülerin ortaya çıkmasına da sebep olabilir.

Bugün için bahsi geçecek konu, hemen aşağıdaki çizge üzerinde gösterildiği üzere, özel bir veri vasıtasıyla kısaca ele alınacak olan sınır tabaka kaynaklı akış gürültüsünün torpil yüzey niteliğinden nasıl etkilendiği yönünde olacaktır. İlk önce aşağıdaki resim üzerinde gürültü ölçümleri gösterilen altı torpil yüzey hazırlık seviyesini açıklamak gerekir:

Resim.1) (Mk-46 temelli) torpil gövde yüzeyi değişkenlerine bağlı olarak meydana gelen sınır tabaka kaynaklı hidrodinamik akış gürültüsü ölçümleri, atıf seviyesi 2,0e-05Pa.

Yakın zaman diliminde bütün bir medya ordusu, Türkiye'nin askeri teknoloji alanından sağladığı bâzı önemli ilerlemelerin parlaklığından da yararlanmak sûretiyle, ülkeye zarar verici birtakım oluşumları halka olduğundan çok farklı sunarak, oldukça sistematik bir şekilde aldatma faaliyetleri sürdürmektetir.

Günümüzde de geçmişte olduğu gibi, beşinci kol faaliyetlerinin uygulanmasında çok hassas görevleri olan basın-yayın kitlesinin başarısı(!) bugün öylesine yüksek seviyeye ulaşmıştır ki toplumu oluşturan çâresiz bireylerin beyinleri bir kavram çorbasına dönmüş durumdadır denilebilir. Şimdi bu konuda gâyet güncel bir örnek üzerinden durumun vahâmeti, bir kez daha, kısaca ispatlanacaktır.

Eski Yunan halkının muhtelif çakma tanrılarından olan bir savaş tanrısı ile söze başlayabiliriz. Bu tanrının ismi burada örnek olarak ele alınacak olan, savunmaya sanayinin tatlı pastasından olabildiğince büyük bir pay kapmaya çalışan, aynı zamanda Devlet bürokrasisi tarafından itinâyla himâye edilen, yerli(!) ve de milli(!) bir özel işletmenin adıdır aynı zamanda. Burada söz konuzu şirketin ingiliz derin devleti tarafından idâre edilen bâzı kuruluşlarla ilişkilerinden, ürünlerin teknik yetersizliklerinin değerlendirilmesinden vs. bahsedilecek değil ama sadece kelimelere odaklanılacak çünkü onlar çok şey anlatmaktadır, bakalım okuyucu ne anlayacak?

Lâfı ne uzatmaya, ne de dolandırmaya gerek var. Yukarıda tanımlanan işletme tarafından gâyet bilinçli olarak seçilen kelimeler aracılığıyla:

1. Yunan kültürüne ait ve tâbi olunduğu ve doğal olarak Türk milletine düşman olunduğu, kendilerince beyân edilmektedir.
2. Özellikle bir put ismi tercih edilerek, Türk milletinin dinine de düşman olunduğu açıkça ifâde edilmektedir.

Bitti mi? Bitmedi. Örneğin en yeni ürünlerine verilen isme de dikkât edin. 1073 tarihli Divan-i Lugati't Türk'te kayıtlı bulunan öz Türkçe bir kelimeyi kullanıp, bunun içine Türkçede mevcut olmayan harflerden birini yerleştirmek sûretiyle; sizin dilinize de düşmanız, mesajı da verilmektedir.

Üstüne, bütün masraflar da Türk milletinden tahsil edilmektedir! Devlet hepinizsiniz ve daha dikkâtli olup sudaki izleri fark ederek, yeri geldiğinde çüüşşş demedikçe, yöneticiler tek başlarına böyle durumları asla düzelt(e)mez.

Bitti mi? Pek sayılmaz. Bu kelime aynı zamanda 1821-25 döneminde yunan ayaklanmasının kahramanı olarak kabûl edilen geminin "adıdır" ki bugün Yunan bağımsızlığının, buna bağlı olarak İngiliz, Fransız, Rus ortak zaferinin ve dolayısıyla Türk mağlubiyetinin bir numaralı simgesidir. Hâlâ verilen mesajı ve oynanan oyunu anlayamıdınız mı? Sanırım hiç anlayamadınız...

Buraya kadar olanlar kabaca son birbuçuk asırdır sayısız örneğine rastlanabilecek bir durumdur ama asıl büyük mesele bu değildir. Gerçek sıkıntı, bugün kendini; milliyetçi, vatansever, muhafazakâr, Müslüman vs. olarak tanımlayan, hatta kendini zirvede gören(!) en azından benim karşılaştığım, istisnâsız herkesin, bu şirketi yere göğe sığdıramaması, vaziyet karşısında âdeta zil takıp oynamasıdır! Yunan kültürüne tâbi Türk milliyetçileri(!) Yunan putlarına tâbi Türk Müslümanları(!) ve sonuç olarak durumun farkında olanlar için dayanması oldukça zor bir çâresizlik hissi...

Ama eskiler it ürür, kervan yürür demişler. Dolayısıyla burada yazılanlar hiçbir şey üzerinde, hiçbir olumlu etkiye pek sebep olacak gibi değil, fakat bu kervan da bir pusuya gidiyor gibi...

Günümüz askerî deniz teknolojisi çalışmaları içindeki en üst-seviye arge sahası, hidroakustik başlığı altında toplanan bir dizi konudan oluşmaktadır denilebilir. Bu alanda yüksek seviyede bir yetkinliğe ve yapabilme bilgisine sahip ülkelerin sayısı ise aşağı yukarı bir elin parmakları kadardır. Bu teknolojiye hâkim ol(a)mayan donanmaların, hâkim olanlar karşısında, denizler üzerinde, hezimete uğrama ihtimâlleri oldukça yüksektir.

Kayıcı tekne hidrodinamiği kabaca bir asırdır üzerinde çalışılmakta olan bir araştırma sahadır. Konunun zorluğu, bütün bu süre içinde, model deneylerine dayanan uzun araştırmalar yapılmasına sebep olmuştur. Son birkaç yıl içinde ise kayıcı teknelerin HAD yaklaşımıyla incelenebilmesi yönünde bâzı ilerlemeler elde edilebilmiştir, her ne kadar hâlâ belirgin zorluklar mevcut olsa da...

Hangi maksatla kullanılıyor olurlarsa olsunlar, kayıcı tekneler sert deniz koşullarına mâruz kalacaklardır. Bir teknenin sakin suda yüksek sürât elde edebilmesi, sert denizlerde iyi bir araç olmayı sürdürebileceği anlamına gelmez ve aslına bakılırsa bu iki kavram arasında biraz ters bir bağlantı olduğu söylenebilir.

2016 yılının 17 Ağustosunda İstanbul Boğazı'nın Güney ağzında bir kaza yaşanmış ve bir yük gemisi ile bir sahil güvenlik teknesi çatışmıştı. Şehir dışına olmanın da etkisiyle olayı bir iki gün kadar sonra ilk duyduğumda, kazanın gece ve/veya kötü hava koşullarında gerçekleştiğini düşünmüştüm. Lâkin hâdiseden uzunca denilebilecek bir süre sonra genelağ ortamına düşen bir Rus vidyosunu görünce durumun hiç de öyle olmadığı, ne yazık ki (aslında) beklenenin gerçekleştiği anlaşılmış oldu.

Resim.1) 17 Ağustos 2016 sabahı 8:20 civarında Üsküdar açıklarında Tolunay adlı yük gemisi ile Sahil Güvenlik Komutanlığına ait 25 borda numaralı teknenin çatışmasından sadece birkaç saniye önce, geminin uyarı düdüğü çaldığı an.
Bu görüntü SG botunun eşlik etmekte olduğu bir Rus askerî gemisinin güvertesinden bir denizci tarafından kaydedilen ve sayfanın sonunda tamamı izlenebilecek olan vidyodan alınmıştır.
Sol üstte İstanbul Boğazı'ndaki gemi hareketi yoğunluğunun bir gösterimi.

Belki de herşey beş ya da altı yaşlarında, birlikte Ahmediye Meydanı'ndan Doğancılar'a doğru yürürken, yokuşun sağ tarafındaki bir dükkândan annemin bana oyuncak olarak aldığı bir torpidobot ile başlamıştı. Aradan geçen onca zamana rağmen, gövdesi koyu sarı ve güvertesi beyaz plastikten mâmûl yaklaşık 30-40cm boylarındaki bu kayığın güzel hatları unutulmayacaktı. Tabii ki bu oyuncağın tam olarak ne olduğunu kavrayabilmek için önce okuma yazma öğrenmek ve birkaç sene sabretmek gerekecekti; evet bu kayık çok büyük ihtimâlle bir Elco idi, yine de bir Higgins olma ihtimâli de yok değildi, eh ikisi birbirine çok benziyordu.

Resim.1) Higgins PT-564'e ait çizimlerden bir görünüş. PT ingilizce Patrol Torpedo (Devriye Torpil) ifâdesinden kısaltma, Higgins ise bu araçları inşa eden tersanedir.

1986 yılında Hindistan Savunma Bakanlığına bağlı DRDO (Savunma Araştırma ve Geliştirme Kurumu) milli imkânlarla üretilecek olan Hafif Savaş Uçağı (LCA - Tejas) projesinde ihtiyaç duyulan motorun tasarlanarak geliştirilmesiyle görevlendirildi. Bu arada belirmek gerekirse DRDO, bizdeki Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına bağlı TÜBİTAK-SAGE'nin az çok eşdeğeri gibi kabûl edilebilir.

1989'da bu yeni hedef doğrultusunda DRDO tarafından GTRE (Gaz Türbini Araştırma Birimi) adlı mevcut bir kuruma temel sorumluluk verilerek çalışmaların başlatılması resmen onaylandı. 1959'da Kanpur'da kurulan ve 1961'de Bangalore'a taşınarak DRDO'ya bağlanan söz konusu birim, GTX37-14U tanımlamalı, tamamen Hindistan'da tasarlandığı ve ilk kez 1977'de çalıştırıldığı söylenen, ilk artyakıcı turbojet motoru geliştirmişti fakat seri üretimine geçil(e)meyen bu motor ve âkıbeti hakkında sağlıklı bir bilgi pek mevcut değildir.

Deniz savaşları açısından ele alındığında bugünün en önemli üç bileşeninin; denizaltılara karşı, mayınlara karşı ve füzelere karşı savunma alanları olduğu söylenebilir.

Şimdi bunlar içinden en zorlusu olan Denizaltı Savunma Harbi (DSH) kavramının en hassas altbaşlığı olarak değerlendirilebilecek eğitim meselesinin temel yapı taşı sayılabilecek DSH tâlimlerinde kullanılan hedefler konusunun sâdece bir bölümünden kısaca bahsedilmeye başlanacaktır.

Tabii ki eğitim akla gelen her alanda çok önemlidir ama doğası gereği DSH eğitimini yeterli seviyede verebilmek için oldukça özel ihtiyaçlar söz konusu olduğu gibi, bu faaliyeti olması gerektiği şekilde, lâyıkıyla icra edebilmek kapsamlı altyapı ve donanım imkânlarını da gerektirmektedir.

Böyle bir eğitim ihtiyacı karşısında çözüm için iki temel yaklaşım kullanılmaktadır:

1. Gerçek Hadefler
2. Benzetilmiş Hedefler

Konunun bu ilk safhasında, ihtiyacı karşılayarak yeterli sayılabilecek bir hassasiyette çözüm elde edebilmek için aşağı yukarı ilkokul matematiği yeterli olacaktır ki söz konusu mevzu; deniz üzerinde ufuk hattı mesâfesinin hesaplanması, hakkındadır. Bahsi geçen ufuk çizgisi geometrik ve elektromanyetik açılardan farklılıklar gösterdiği için adım adım ilerlemek daha uygun olur.

Resim.1) Sayfanın temel içeriğini tanımlamakta ve aşağıdaki hesaplamalarda kullanılacak ölçeksiz yerküre taslağı. Enleme bağlı olarak bir miktar değişiklik gösterse de yerkürenin ortalama yarıçapı 6.371,0km olarak kâbûl edilebilir. Ekvator üzerinde yarıçap 6.378,137km, kutup yarıçapı ise 6.356,752km'dir.