Günümüz askerî deniz teknolojisi çalışmaları içindeki en üst-seviye arge sahası, hidroakustik başlığı altında toplanan bir dizi konudan oluşmaktadır denilebilir. Bu alanda yüksek seviyede bir yetkinliğe ve yapabilme bilgisine sahip ülkelerin sayısı ise aşağı yukarı bir elin parmakları kadardır. Bu teknolojiye hâkim ol(a)mayan donanmaların, hâkim olanlar karşısında, denizler üzerinde, hezimete uğrama ihtimâlleri oldukça yüksektir.

Hemen yukarıda görülen resim, 8kHz frekansında çalışan bir aktif sonara karşı düz bir metal levhanın yöne bağlı hedef şiddeti değerlerini dB cinsinden göstermektedir. Sarımsı çizgi kuramsal çözümü ifâde etmektedir, yeşil çizgi ise gerçek ölçümü. Görüldüğü gibi bu sıradan örnek için bile hesaplanan ile gerçekleşen arasından çok ciddi fark mevcuttur. Bu arada söz konusu veri, aşağıdaki konuyla da doğrudan uyumlu olması açısından, bir DGA¹ belgesinden alınmış olup yine aşağıda bahsi geçecek olan deney tesisinde elde edilmiştir.

Tabii bu eğrileri buraya yerleştirince aklıma bir süre önce, bir arkadaş tarafından gönderilen bir belge de ister istemez düştü, Buğra'ya selâm olsun. Orada iki denizaltının aktif sonar karşısındaki yankı davranışı ile alâkalı, benzetim ile edilmiş bir iki renkli resim mevcuttu ki aslına bakılırsa nemçelilerin bilhassa bizim gibi üçüncü Dünya ülkeleri üzerinde başarıyla uyguladıkları; göz boyama, aldatma ve sömürme sürecinde ilerleyen taktikleri kapsamındaki faaliyetlerinin bütünü içinde küçücük noktalardan biri olarak da değerlendirilebilirdi. Evet, henüz renkli resimlerle kandırılma dönemini atlatamadık, belki de atlatmak işimize gelmiyordur, o ayrı mesele ama yazılım kartellerinin ülkeyi küreselciler adına âdeta teslim alan [5] başarısının(!) etkisini de göz ardı etmemek lâzım.

Öncelikle denel hidrodinamik çalışmalarının ne kadar hayatî olduğunu açıkça anlatabilmek için yukarıdaki resim tek başına yeterlidir. Diğer taraftan, Türkiye açısından son derece iddialı birtakım hedefler ortaya konmakta ama böyle hedeflere ulaşabilmek için gerekli en temel ihtiyaçlar tamamen gözardı edilmektedir. Bu durumun birden fazla köklü sebebinden bahsedilebilir, aşağıdaki resim ise bu sebeplerden sadece birini, tek başına başarıyla özetleyebiliyor. Bu resmi yıllar önce bana gönderen Sercan'a da selam olsun. Gerçi bu fikri, en ince ayrıntılarıyla güzelce ortaya koyan kişiye atıfta bulunmak gerekliydi ama resmin gerçek kaynağını bulamadım, kusura bakmasın.

Böyle salçalı bir girişten sonra asıl konuya yaklaşabiliriz ama önce bir hazırlık için, geçmişte bahsi geçen; denizaltı mühendisliğinde tecrübî hidrodinamiğin önemi [3], ilâve olarak bu tür çalışmalar için gereken donanım ihtiyaçlarının büyüklüğü [4], ABD donanmasının büyük ölçekli denel çalışmalar için kullandığı tesis [2] gibi mevzulara, okumamış olanların bir göz atması faydalı olabilir, tabii eğer buradaki konu doğrudan ilgi alanlarına giriyorsa, aksi taktirde böyle bir şeye zâten gerek yoktur.

İçerdiği konuların yüksek gizliği sebebiyle bu sahadaki çalışmaların büyük bölümü tamamen gözlerden uzak olsa ve bu sebeple de kesin bir yargıya varabilmek pek kolay olamasa da günümüz dünyasında denizaltı hidrodinamiği alanındaki en yetkin ikinci ülkenin Fransa olduğu aşağı yukarı kestirilebilir. Böyle bir sıralamada ABD ilk sırada, belki Rusya ise üçüncü sırada kabûl edilebilir. Her neyse şimdiki konu bunlardan sadece biri olduğu için diğerlerinin önemi yok.

Fransanın (askerî) gemi ve denizaltı teknolojileri için ihtiyaç duyduğu bütün arge faaliyetleri Savunma Bakanlığına bağlı DGA'nın (Silahlanma Genel Müdürlüğü) "Donanma Teknikleri" birimi tarafından yürütülmektedir. Fransa üzerine dağılmış çok sayıda araştırma merkezine sahip olan DGA'nın sualtı akustiği konusunda kullanılan, bilinen en az dört kadar tesis vardır ki bunlardan biri de hemen aşağıdaki [Resim.3] üzerinde gösterilen Castillon baraj gölü üzerinde kurulu birimdir.

Havuz ve su tüneli temelli hidroakustik çalışmaların, daha üstün nitelikli gemi, denizaltı ve torpiller tasarlayabilmek yönünde artan etkinlik ihtiyaçlarını tam olarak karşılamakta yetersiz kalması sebebiyle, bu tür geleneksel kara tesislerinde kullanılabilenlerden çok daha büyük ölçekli modeller ile, daha gerçekçi su şartlarında, daha hasas sonuçlar elde edilebilmesi için, önde gelen denizci ülkeler tarafından denizlerde ve göllerde araştırma merkezleri kurulmaya başlanmıştı ki Castillon barajındaki merkez de bu türün Dünya üzerindeki sayılı örneklerinden biridir.

Resim.3) Fransanın, DGA tarafında işletilmekte olan sualtı akustiği alanındaki başlıca tesislerinden biri Castillon barajı üzerinde bulunmaktadır. 95m yüksekliğindeki barajın su seviyesi, âzamî dolulukta iken yaklaşık 885m irtifadadır.
Sol altta, 25m uzunluğundaki büyük ölçekli bir deney modeli tesisinin yüzer birimine bağlı durumda.
Sol üstte ise Barracuda sınıfı nükleer denizaltının otonom modeli göl çalışmalarında seyir hâlinde...

Castillon barajının hidroakustik çalışmalar amacıyla ilk kez ne zaman kullanılmaya başlandığını bilmiyorum ama mesela La Fayette fırkateynelerin 1:5 ölçekli model deneylerinin ve Le Triomphant sınıfı denizaltıların akustik incelemelerinin bir bölümünün de bu gölde yapıldığı bilindiğinden, bu veriden hareketle en azından ~35 senedir faaliyette olduğu söylenebilir. Önceki yıllarda [3] üzerinde kısaca bahsedildiği üzere Le Triomphant'ın geliştirilebilmesi için 50bin saat(!) civarında inanılmaz bir denel çalışma yapılmıştır ki hem hidroskaustik, hem de diğer bâzı hidrodinamik değerlendirmeler, tasarımın nihâi safhasında Castillon'da tamamlanmıştır.

Daha sonraki dönemde; Barracuda sınıfı denizaltılar, Fremm sınıfı fırkayteynler, F-21 sınıfı torpiller, 2016'da başlatılan; gelecek nesil balistik füze denizaltısı (SNLE 3G) ve yeni nesil fırkateyn gibi muhtelif hassas projelerin başarısı için bu gölde elde edilen veriler paha biçilmezdir. Yeri gelmişken belirtmek gerekirse buradaki esas değer tesisin kendisi değil onu onlarca yıldır işletmekte olan ve kurumsal hâfızanın başarıyla korunmasına bağlı olarak büyük bir bilgi ve tecrübe birikimine sahip olan mühendis gücüdür.

Dikkâtim dağılıyor, en iyisi son bir cümle ile bu meseleyi şimdilik keselim. Başarıya ulaşabilmek için çok çalışmak şarttır ama yeterli de değildir, bizim peynir gemisi bile lâfla yürümezken, denizaltı nasıl yürür?