Çin denizaltıcılığını bir bütün olarak ele almak hem konuyu çok fazla uzatır, hem de önemli ayrıntıların arada kaybolmasına sebep olabilirdi. Aslında mevzuyu konvansiyonel ve nükleer tahrikli olarak iki temel bölümde incelemek mantıklı olurdu. Bunların içinden şimdi ilki seçilecek ve başlangıç dönemi de atlanarak yalnızca son yirmi yıla odaklanılacak.

Bu noktada belirtmek yerinde olur ki Çin, denizaltı teknolojisi alanındaki verilerini son derece gizli tutmakta ve sâdece yönlendirilmiş, örtülmüş, süzülmüş çok kısıtlı miktarda bilginin yayılmasına izin vermektedir. Bu bağlamda, her şeyi hemen ortaya dökmekten çekinmeyen Türk yaklaşımı [1] ile tam bir tezat oluşturmaktadırlar ki aslına bakılırsa bu açıdan bize örnek olmaları gerekirdi.

Çin denizaltılarının isimleri bile yoktur. Tasarımlarını nasıl tanımladıkları dahi muallâktır! Mesela buraya konu olacak Tip03IX başlığı altında bahsi geçecek olan 039A/B/C vs. gibi ifâdeler, Yuan sınıfı gibi adlandırmalar gerçekte Çin'in kullandıkları değil (belki 03IX kısmı hâriç) büyük ölçüde Batı tarafından verilen isimlerdir ve doğal olarak kaynaklarda neyin ne olduğu karışmış durumdadır. Diğer taraftan burada da adlandırma için mecburen Batı tanımlamaları kullanılacaktır.

Hatta Çinliler yayınladıkları bâzı belgelerde [Vidyo.1] kendi denizaltılarını Batılıların tanımladığı şekilde sunarak hem buna çanak tutmakta, hem de bir nevî dalga geçmektedirler. Yine aşağıdaki resimlerde kolayca fark edilebileceği üzere denizaltılarının bordalarının üzerinde kana rakamları bile mevcut değildir, yalnızca çizgileri görülebilir...

Çin donanmasının, denizaltılar açısından yavaş yavaş kendine güvenmeye başlaması ancak son 5-10 içinde gerçekleşti. İşte hemen aşağıdaki gibi bir vidyoyu geçen sene içinde yayınlatmaları da bu güvenin işâretlerinden biridir:

Vidyo.1) Bir Çin donanma üssünde, Stirling motoru [2] temelli HBT'ye sahip Tip03IXB'nin(!) tanıtımı.

Tabii ki söz konusu denizaltının gerçekten ilgi çekici olabilecek hiçbir iç ayrıntısı yukarıdaki gibi vidyolarda mevcut değildir, sâdece kaportalar ve kamaralar... Diğer taraftan artık bu denizaltının hârici görüntülerini sunmaktan çekinmiyorlar çünkü bu açıdan denizaltıları yeterli olgunluk seviyesine ulaşmış durumda. Her halûkârda içini gizli tutmaları ise doğal bir durum.

Tip03IX tanımlamalı ilk denizaltı 90'ların başında inşa edilerek ~1995 civarında donanmaya teslim edilen ve Nato tarafından Song olarak tanımlanan araçtır. Bu tasarım gövde şekli olarak bir efrençli Agosta sınıfı gibidir ve kule tasarımı ise 1940'ların gringo anlayışına sahip şekilde kademeli bir yapıdadır, oldukça garip bir melez.

Neyse, ilk geminin akabinde Çinliler bu kule tercihlerinin ne kadar yanlış olduğunu anlayıp durumu düzelttikten sonra artık Tip03IXG olarak tanımlanan aynı denizaltıdan hızla 13 tane daha inşa ettiler. Mesele şu ki bu Tip03IX ve 03IXG'lerin bu yazıya konu olan ve [Resim.1] üzerinde örnekleri görülen sonraki nesil Tip03IX'larla bir alâkası yoktur.

Resim.1) Bilinen üç temel Tip03IX(A/B/C) (Nato tanımlamasıyla hepsi Yuan) sınıfı denizaltının görüntüsü. Bu denizaltıların tamamı Stirling motoru temelli HBT'ye sahiptir, tahrik, sevk ve silah sistemleri eşdeğerdir, diğer taraftan elektronik donanım açısından hızlı ve sürekli bir ilerleme söz konusudur. Hidrodinamik açıdan değerlendirildiğinde, gövde ve dümen tasarımları da eşdeğer olmakla birlikte kule ve üstyapı tasarımlarında önemli farklar vardır.

Teslimatları 1995'den başlamak üzere Çin Rusya'dan ikisi Proje.877E ve onu da Proje.636E sınıfı (Nato tanımlaması Kilo) toplam 12 dizel-elektrik denizaltı satın aldı ve böylece o güne kadar elinde olan sayıca kalabalık ama antika niteliğindeki denizaltı filosu ilk kez güncel teknoloji seviyesine yaklaşmış oldu.

Bekleneceği üzere 1995 itibârı ile Kilo sınıfı Rus denizaltılarını kopyalama çalışmaları da hemen başlatıldı fakat bu çalışma ithâl ettikleri Su-27'leri tamamen kopyalayarak J-11'leri üretmelerine bâzı açılardan benzerlikler gösterse de daha farklı bir yol üzerinden ilerlemek zorunda kalacaktı çünkü bir denizaltıyı kopyalamak bir savaş uçağını kopyalamaktan çok daha zordu ; )

Sonuç olarak bu noktadaki tıkanıklığı açmakla iki ülke görevlendirildi: Almanya ve Fransa, tıpkı daha önce benzer bir başka durumun çözümü(!) için Japonya ve Norveç'in [4] görevlendirilmesi gibi...

Çinli denizaltı tasarımcıları Proje.877/636'ye dayalı gövde tasarımını temel alarak geliştirdikleri ilk denizaltıyı ki Batı tarafından Tip039A olarak adlandırılmaktadır, 2005 civarında donanmaya teslim ettiler.

Bu noktada Çinli tasarımcıların hakkını yememek lâzım; Tip03IXA gövde tasarımı, torpil kovanları ve yerleşimi gibi birkaç husus hâricinde Proje.877/636'dan oldukça farklı bir denizaltıdır. Öncelikle bir Havadan Bağımsız Tahrik sistemine sahiptir ve bu sebeple gövde Kilo'ya nazaran ~5m uzatılmıştır ki sıvı Oksijen sarnıcı ve Stirling motorları için yer sağlanabilsin.

Ayrıca baş ve kıç dümenleri ve yerleşimleri de tamamen farklı ve özgündür. Kule ve üstyapı açısından A sürümünde bir benzerlik söz konusu olsa da B ile birlikte bu açıdan da hem Kilo'dan tamamen farklı, hem de üstün bir çözüm ortaya çıkmıştır. C sürümünde ise hem kule, hem de üstyapı yine değiştirilmiştir ki bu konuyu geçenlerde kısaca ele almaya başlamıştık. Yine de Tip03IXC'nin henüz denel maksatlı bir denizaltı olduğunu belirtmek gerekir, C üzerinde tecrübe edilecek çözümlerin başarılı olup olamayacağını zaman gösterecek.

Haricî tasarım ayrıntılarından sonra biraz da dahilî çözümleri ele almaya çalışalım. Bu açıdan Çin'in henüz yetkinliğe sahip olamadığı iki temel alandan bahsedilebilir; tahrik sistemleri ve sonar sistemleri. Bunların dışında bir de sevk sistemleri konusu var ama onu şimdilik atlayalım.

1980'lerin sonundan itibâren Çin, denizaltı sonarları alanında Fransa'nın en büyük yabancı müşterisidir denilebilir ve bu satışlar sözüm ona ambargo altında(!) yapılmaktadır. Çin denizaltıları baş sonarları yanında yanal dizin sonar yeteneğine de Thales/Fransa yoluyla ilk kez Tip03IXA ile birlikte sahip olabilmiştir.

Tahrik sistemleri açısından ihtiyaç duyulan bütün destek ise 1990'lardan başlayarak Almanya tarafından sağlanmaktadır. Tip03IXA'dan itibâren bütün güncel Çin (konvansiyonel ve muhtemelen nükleer) denizaltı tasarımları üzerinde MTU 396 serisi denizaltı dizel motorları kullanılmaktadır. Yine bu motorlar da göstermelik ambargo altında lisans altında üretim şeklinde Çin'e kolayca sağlanmaktadır. Tabii devamı da var:

1999'da nemçelilerin Kockums'u ele geçirmesinin [5] çoklu küresel etkilerinden birinin de bu vasıtayla İsveç'in Stirling motoru teknolojisinin çalınarak Çin'e satılması şeklinde ortaya çıktığı düşünülmektedir, tıpkı birden bire Tip03IXC üzerinde ortaya çıkan kule tasarımının kökeninde yatıyor olması muhtemel sebep gibi...

Çin denizaltıcılığında yaşanan bütün bunlar, nemçelilerin ve efrençlilerin icraatları vs. aslında küresel tezgâhın ayrıntılarını olduğu gibi içinde barındıran minyatür bir numune gibi de değerlendirilebilir ve temel nerede denirse; S&B/322'ye bakılabilir mesela, doğal olarak 21 ile birlikte.