Tan Yeri Ağaracak mı?
Pazar, 23 Nisan 2023

Önceki yıllarda; Milli Denizaltı, kısa adı ile MİLDEN bağlamında bir takım önemli konulara kısaca değinmeye çalışmıştık. Söz konusu proje ülkede yürütülmekte olan bütün projeler içinde hem teknolojik olarak en zorlusu, hem de stratejik açıdan ülkenin bekâsı için en önemlisi olduğundan bunu yapmaya bir süre daha devam etmekten zarar gelmez denilebilir. Bu kez meselenin son derece alengirli açılarına temas etmek gibi bir niyet yok, yalnızca bâzı temel teknik ayrıntılardan bahsedilecek.

Hızlıca konuya girersek, MİLDEN üzerinde bulunması, uygulanması, kullanılması "kesinlikle" şart olan, "asla vazgeçilmemesi" gereken tasarım çözümleri, bileşen ve teknolojileri sıralamakla başlayalım:

  1. Milli Çelik
  2. Milli Elektrik Motoru
  3. Milli Direkler
  4. Milli Pervane
  5. Milli Sevk Sistemi Bileşenleri
  6. Milli Sonarlar
  7. Milli SYS1
  8. Milli Gelecek Nesil Akü (Lityum-İyon değil!)
  9. Milli Havadan Bağımsız Tahrik Sistemi
  10. Hidrojen Taşıyıcı: Sodyumborhidrür
  11. Üç Güverteli Yerleşim
  12. "X" Kuyruk Düzeni
  13. Yardımcı Sevk Sistem(ler)i
  14. Yankısız Kaplamalar
  15. Ayırıcı Kaplamalar
  16. Yüzer Sal Güverteler
  17. Çok Bölmeli Mukâvim Tekne
  18. Kapalı Çevrim Manyetik (İz Bastırma) Sessizleştirme Donanımı
  19. Derin Dalış Yeteneği (>500m)
  20. Altılı Torpil Kovanı Düzeni
Bunlar içinden hangilerinin MİLDEN üzerinde mevcut olacağı şimdilik belirsiz. Bâzılarının olmayacağı ise şimdiden belli gibi!

MİLDEN 2017 Kavramı

Resim.1) 2017'de gerçekleştirilen MİLDEN Çalıştayında sunulan ilk resmî MİLDEN kavramı.


MİLDEN üzerinde "asla bulunmaması" gereken birkaç temel özelliği sıralayarak devam edelim:

  1. "Artı" Kuyruk Düzeni
  2. Gövde Üzerinde "Sabit" Baş Ufkî Dümenler
  3. Tek Güverteli Yerleşim
  4. Tek Bölmeli Mukâvim Tekne
  5. Mukâvim Tekneye Nüfûz Eden Direkler
  6. Metal Hidrür Temelli Hidrojen Taşıyıcılar
  7. Metanol Dönüştürücü Temelli Hidrojen Taşıyıcılar
Görüldüğü üzere son kavram [Resim.3] üzerinde bu yedi maddeden beşi kesin olarak mevcut, diğer ikisinden biri muhtemelen mevcut gibi.


MİLDEN 2021 Kavramı

Resim.2) 2021'de kamuoyuna gösterilen ilkine göre biraz daha olgunlaşmış ikinci MİLDEN kavramına ait ölçekli model.


Son olarak, MİLDEN üzerinde bulunmasının "ciddi şekilde değerlendirilmesi" gereken bâzı üstünlük sağlayıcı özellikler ile maddelemeyi bitirelim:

  1. Çift Cidarlı Gövde
  2. Aküleri Doldurmak için Dizel Jeneratörler Yerine Yakıt Hücresi
  3. Milli Üstüniletken Temelli Elektrik Motoru
  4. Akustik Olmayan Algılama Donanımları
  5. Çok Maksatlı Dikey Kovanlar
  6. Mürettebat Kurtarma Hücresi
  7. Milli Mıknatıslanmayan Çelik
  8. Daha Derin Dalış Yeteneği (>600m)
  9. Milli "Doğal Dolaşım" 10MWt Nükleer HBT
  10. Kuvantum Seyrüsefer Cihazı
Son kavram [Resim.3] üzerinde bunlar içinden yalnızca beşincisi mevcut gibi.


MİLDEN 2023 Kavramı

Resim.3) Kısa süre önce yayınlanan ve 2021'de ölçekli modeli gösterilen MİLDEN kavramının bileşenlerini bulanık olarak gösteren resim.


Bu noktadan sonra [Resim.1] üzerinde görülen birinci MİLDEN kavramı üzerinde konuşmaya gerek yok. Diğer taraftan [Resim.2] ve [Resim.3] üzerinde görülen ikinci kavramsal MİLDEN tasarımı üzerinde birkaç noktaya değinilebilir. [Resim.3] ile başlarsak:

[ 1 ] ile gösterilen mukavim tekne ile üstyapı arasına yerleştirilmiş üç adet silindir (biri kesitin gösterilmeyen tarafında olmak üzere) mevcut ki yaklaşık olarak 13,5-14m uzunluğunda her biri yaklaşık 24m3 hacminde gibi. Bunlar hava şişesidir desek fazla büyükler. Sıvı Oksijen sarnıçlarıdır desek hem yapısal olarak, hem de yalıtım olarak benzemiyorlar. Tip214'ler üzerindeki gibi Metal Hidrür (MH) sarnıçları olduklarını varsaysak bu büyüklük için ağırlıkları toplam olarak yaklaşık 300ton olacağından bu bölgeye yerleştirilmeleri denge sebebiyle pek de iyi bir fikir olmaz. Kaldı ki yukarıda da bahsi geçtiği üzere MİLDEN üzerimde Hidrojen taşıyıcı olarak asla MH temelli bir bileşen kullanılmamalıdır. Bu durumda her şeye rağmen umalım ki bunlar O2 sarnıçları olsun.

[ 2 ] ile gösterilen bölge (muhtemelen) Yakıt Hücresi temelli bir HBT2 barınıdırıyor olmalı ama nasıl bir YH3 bilemiyoruz.

[ 3 ] ile gösterilen bileşen yaklaşlık 3m çapında ve en az 7m yüksekliğinde bir silindir. Yalnızca bu görüntüye bakarak kesin birşey söyleyebilmek mümkün değil. Çok Maksatlı bir Dikey Kovan olması muhtemel; füze ve insansız araçların da taşınıp kullanılabilmesi için olabilir ama eğer böyle ise bir değil de en azından iki hatta üç kovan olması beklenebilirdi. Bunun yanında bir O2 sarnıcı veya Sodyumborhirür veya Metanol gibi yakıtlar için H2 dönüştürücü de olabilir.

[ 4 ] ile gösterilen bileşenin ne olduğu açıkça belli; Dalış Odası, özel kuvvet harekâtlarının daha etkin gerçekleştirilebilmesi için. Aynı zamanda insansız araç bırakılması ve alınması için de kullanılabilir.

[ 5 ] ile MİLDEN üzerinde hâlâ mukavim tekneye nüfûz eden optik periskop kullanılacağı görülüyor ki böyle bir tercih yapılmaması daha iyi olurdu.

[ 8 ] üzerinde görüldüğü gibi torpil bölmesi güvertenin altında bulunuyor, sanki çift güverteli bir denizaltı gibi. Diğer taraftan başka bölmelerde çift güverteli bir yerleşimin izleri mevcut değil, mesela torpil bölmesinin biraz kıçında akü dairesi mevcut. Görüldüğü kadarıyla bu MİLDEN kavramı aslında olmaması gerektiği şekilde "tek güverteli" bir yerleşime sahip sayılabilir. Tabii bu noktada tekrar belirtmek gerekirse bir denizaltı tasarımı için en önemli değişken, herşeyin belirleyicisi: "Mukâvim Tekne Çapı"dır.

Bu MİLDEN kavramı için açıklanan boyut bilgileri iki madde ile sınırlıydı; 80m'den uzun ve 2.700ton. Bu iki veriden hareket edilirse;

  1. Eğer MİLDEN'in mukavim tekne çapı 7,2m ise yaklaşık 82,5m uzunluğunda (dalışta) 2.700ton'luk bir denizaltı olacaktır ve bu durumda Uzunluk/Çap oranı 11,4 olur.
  2. Eğer MİLDEN'in mukavim tekne çapı temel yapının üzerine kurulduğu Tip214 sınıfına eşdeğer olarak 6,3m ise dalışta 2.700tonluk bir denizaltı olabilmesi için yaklaşık 86,9m uzunluğunda olması gerekir ki Uzunluk/Çap oranı 13,8 olur.

Yukarıdaki iki seçenekten hangisi doğru olursa olsun yayınlanan görüntülerden hareketle mevcut MİLDEN kavramının son derece narin bir gövdeye, başka bir ifâdeyle oldukça yüksek bir Uzunluk/Çap oranına sahip olduğu açıktır. Bu durum eşdeğer ağırlık için direnç açısından oldukça verimsiz bir bölgeye kayıldığını da gösterir. Eğer bir nükleer denizaltı söz konusu olsaydı bu husus büyük bir sakınca teşkil etmezdi ama her bir Watt'ın önemli olduğu kısıtlı enerjiye sahip bir denizaltı için ciddi bir kayıp olarak değerlendirilebilir. MİLDEN için uygun Uzunluk/Çap oranı < 8,5 civarında olmalıdır diyebiliriz ki eldeki mevcut tasarım (şimdilik) bundan çok çok uzaktadır. Bu oran direnç dışında birden fazla açıdan daha taktik üstünlük sağlayabilmek için çok önemlidir ama konuyu şimdilik daha fazla uzatmayalım.

Biraz da [Resim.2] üzerindeki birkaç ayrıntıyı ele alalım:

[ 10 ] ile gösterilen bölge MİLDEN baş sonarının yerleştirildiği hacimdir. Bu tercih birden fazla sebeple söz konusu sonardan istenen performansın elde edilmesine engel olacaktır.

Öncelikle [ 11 ] üzerinde görülen ve içeri çekilemeyen Baş Ufkî Dümenler sonara o kadar yakındır ki akış kaynaklı gürültüler sebebiyle hemen yanı başındaki sonar belirgin bir kayba uğrayacaktır. Bu dümenler ya kule üzerine alınmalı ya da içeri çekilebilir olmalıdır. Aynı tasarım hatası (kasıtlı olarak) Tip214 sınıfı denizaltılar üzerinde de uygulanmıştır üstelik orada dahası da vardır... Mesela bizim Reis Sınıfı denizaltılar üzerindeki baş ufkî dümenleri içeri çekilebilir hâle getirsek:

  1. 4mil taktik hızda denizaltının HBT ile seyir süresi yaklaşık 10-12saat artar!
  2. Azalmış akış gürültüsü sebebiyle hem baş, hem de yanal dizin sonarların performansları artar.
  3. Dar bant gürültü üzerinden düşmanların denizaltıyı sınıflandırması güçleşir.
Bütün bunların aynı denizaltıya kolayca nasıl bir taktik üstünlük sağlayabileceğini düşünün...

Nihâyet [ 12 ] üzerindeki torpil kovanı yerleşimi de bu bağlamda iyi bir tercih değildir. Oysa MİLDEN baş sonarının en uygun yerleşimi [ 12 ] bölgesinde olmak zorundadır. Torpil kovanlarının yerleşimi için başka bir çözüm kolayca bulunabilir ama sonar yerleşimi için bulunamaz...

Denizaltı tasarımı, zorluğu sebebiyle çok büyük bir insan gücü gerektirir. Örneğin güncel yeni tasarımlardan örnek vermek gerekirse ABD'nin Columbia, İngiltere'nin Dreadnought sınıfı denizaltılarının her birinin "yalnızca tasarım safhasında" bir asırdan daha uzun süredir kesintisiz gelen bilgi ve tecrübeyle birlikte, çalışan mühendis ve bilimadamı sayısı 8-9bin(!) civarındadır, tarihinde ilk kez denizaltı tasarlamaya çalışan bizde ise beş - on kişi. Tabii eski bir Deniz Kuvvetleri Komutanı bunun yolunu boşuna yapmamıştı ; ) ama o orandan bile çok uzaktayız!

Sonuç olarak söylenebilir ki elimizdeki mevcut MİLDEN tasarımı, bu hâliyle, Türk Milletinin beklentisinden oldukça uzaktır. Belki ileride çok daha iyi yeni bir MİLDEN kavramı ortaya konabilir, belki de bu şekilde devam eder ama yine de belirtmek gerekir ki böylesine zorlu bir tasarım çalışmasının altından kalkabilmek Deniz Kuvvetlerini aşar. Eğer böyle olmasaydı mesela MMU'unun tasarımını da Hava Kuvvetleri yapardı, öyle değil mi. Alınmaya, gücenmeye gerek yok ama emirin bilimi kestiği yerde elde edilebilecek sonuçlar da ona göre olur.

♦ Açıklamalar

1. SYS: Savaş Yönetim Sistemi [geri]
2. HBT: Havadan Bağımsız Tahrik Sistemi [geri]
3. YH: Yakıt Hücresi [geri]
 
Telif Hakkı © 1997-2024 [uskudar.biz]
- sürüm 6.0.0 - Bütün Hakları Saklıdır.
Kullanım şartları için tıklayın!